В память о выдающихся учёных: субботник на месте захоронения жертв авиакатастрофы 1948 года
По поручению руководства КазНИИЗиР, Совет молодых учёных института провёл субботник на Центральном кладбище Алматы – у братской могилы, где покоятся видные деятели сельскохозяйственной науки, трагически погибшие 30 сентября 1948 года в авиакатастрофе близ Балхаша. Работы по благоустройству и уборке традиционно проходят ежегодно, их координирует заместитель Председателя Правления по инновациям Серик Абаев. В этом году участие приняли председатель Совета молодых учёных Касымхан Койланов, председатель профсоюзной организации Ербол Жусупбеков и активные молодые учёные института.
Памятник – лаконичная плита с именами и должностями погибших, и стела с горящим факелом. В том роковом рейсе, направлявшемся в Москву на 50-летие Трофима Лысенко, погибли все 15 человек – 11 пассажиров и 4 члена экипажа. Пятеро из них были выдающимися представителями казахстанской науки, похороненными здесь. Среди них – Карим Мынбаев и Клыш Бабаев, чьи имена навсегда вписаны в историю аграрной науки Казахстана.
Карим Мынбаев (1906–1948)
Карим Мынбаев – первый казах, удостоенный степени доктора биологических наук. Его научный путь начинался в Среднеазиатском хлопково-ирригационном институте в Ташкенте, а научная зрелость пришлась на годы работы под руководством академика Н.И. Вавилова. К. Мынбаев внёс весомый вклад в разработку технологии возделывания каучуконосной культуры кок-сагыз. С 1944 года он возглавлял Казахский филиал ВАСХНИЛ, продвигая реформы и развитие научных учреждений. Организовал станции по механизации, опытные станции животноводства. Был депутатом Верховного Совета Казахской ССР, преподавал в КазГУ. За свои заслуги его именем названы улицы, сёла, школы и установлен бюст в посёлке Киевка.
Клыш Бабаев (1913–1948)
Клыш Бабаев – Заслуженный деятель науки Казахской ССР, директор Института земледелия им. Вильямса. Под его руководством были выведены 62 новых высокоурожайных сорта, разработаны агротехнические методы для различных природных зон Казахстана. В 1948 году он организовал крупную экспедицию по изучению потенциала сельскохозяйственных культур в северных регионах республики. Научные материалы экспедиции имели важнейшее значение для развития аграрного сектора. Его научный подход был новаторским для своего времени и имел большое практическое значение.
Как справедливо отмечал К.Б. Бабаев:
«Ни одно учебное заведение, считал он, не дает законченных знаний. Наука и техника шагает семимильными шагами вперед и для того, чтобы не отстать от жизни, необходимо постоянно учиться».
Светлая память великим учёным, посвятившим свою жизнь развитию сельского хозяйства Казахстана. Их вклад не забыт – молодое поколение продолжает следовать их примеру, сохраняя не только научное наследие, но и человеческую память.
Ғалымдарға тағзым: 1948 жылғы әуе апатында қаза тапқандар жерленген орында сенбілік өтті
ҚазЕжӨШҒЗИ басшылығының тапсырмасымен Институттың Жас ғалымдар кеңесі Алматы қаласындағы Орталық зиратта сенбілік жұмыстарын жүргізді. Бұл жерде 1948 жылғы 30 қыркүйекте Балқаш маңында орын алған әуе апатында қаза тапқан, ауыл шаруашылығы ғылымының көрнекті өкілдері жерленген. Қорым аумағын абаттандыру және тазарту жұмыстары жыл сайын дәстүрлі түрде өткізіліп келеді. Оны институт Басқармасы Төрағасының инновациялар жөніндегі орынбасары Серік Абаев үйлестіреді. Биылғы сенбілікке Жас ғалымдар кеңесінің төрағасы Қасымхан Қойланов, кәсіподақ ұйымының төрағасы Ербол Жүсіпбеков және институттың белсенді жас ғалымдары қатысты.
Ескерткіш – қаза тапқандардың есімдері мен лауазымдары жазылған қарапайым тақта мен мәңгілік алауы бар стела. Сол қайғылы рейсте – Трофим Лысенконың 50 жылдық мерейтойына қатысу үшін Мәскеуге бағыт алған ұшақта – 11 жолаушы және 4 экипаж мүшесі, жалпы 15 адам қаза тапты. Соның ішінде бесеуі – қазақстандық ғылымның көрнекті өкілдері, осы бауырластар зиратына жерленген.
Олардың қатарында – Қазақстан аграрлық ғылымының тарихына алтын әріптермен жазылған Кәрім Мыңбаев пен Қылыш Бабаев бар.
Кәрім Мыңбаев (1906–1948)
Кәрім Мыңбаев – биология ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесіне ие болған тұңғыш қазақ. Оның ғылыми жолы Ташкенттегі Ортаазиялық мақта-ирригация институтынан басталып, академик Н.И. Вавиловтың жетекшілігімен жалғасын тапты. Мыңбаев каучуконос өсімдігі – көк-сагызды өсіру технологиясын жетілдіруге зор үлес қосты.
1944 жылдан бастап ол ВАСХНИЛ-дің Қазақ филиалының төрағасы қызметін атқарып, ғылыми мекемелерді дамытуды, мамандандыруды және зерттеу бағыттарын нақтылауды қолға алды. Ол мал шаруашылығы бойынша кешенді тәжірибелік станцияларды, ауыл шаруашылығын механикаландыру және электрлендіру институтын ұйымдастырды. Сонымен қатар, Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты болып сайланып, ҚазМУ-де дәріс оқыды. Қызметі мен еңбегі бағаланып, оның есімімен ауылдар, көшелер, мектептер аталды, Киевка кентінде бюсті орнатылған.
Қылыш Бабаев (1913–1948)
Қылыш Бабаев – Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген ғылым қайраткері, Вильямс атындағы егіншілік институтының директоры. Оның басшылығымен 62 жаңа, жоғары өнімді сорт шығарылып, Қазақстанның түрлі табиғи аймақтарына бейімделген агротехникалық әдістер әзірленді.
1948 жылы ол республиканың солтүстік өңірлерінде ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігін зерттеу мақсатында ауқымды экспедиция ұйымдастырды. Экспедиция жинаған ғылыми материалдар аграрлық сектордың дамуына зор ықпал етті. Оның ғылыми тәсілдері өз дәуіріне тән жаңашылдығымен және жоғары практикалық маңызымен ерекшеленді.
К.Б. Бабаев орынды айтқандай:
«Ешбір оқу орны толық білім бере алмайды деп есептейтін. Ғылым мен техника күн сайын алға жылжып келеді. Өмірден қалып қоймау үшін үнемі оқып, үйрену қажет», – деген болатын.
Ұлттық ауыл шаруашылығы ғылымының дамуына ғұмырын арнаған ұлы ғалымдарға мәңгілік тағзым. Олардың еңбегі ұмытылмайды – жас ұрпақ бұл мұраны жалғастырып, ғылымды ғана емес, адами естелікті де сақтап келеді.
В Райымбекском районе прошел обучающий семинар для фермеров
16–17 июля 2025 года на территории крестьянского хозяйства «Алтын Дән» в Райымбекском районе Алматинской области состоялся обучающий семинар для фермеров.
В мероприятии приняли участие первый заместитель акима Райымбекского района Самат Накисбекович Сатылганов, фермеры и агроспециалисты из разных регионов области, представители профильных организаций, а также эксперты в сфере растениеводства.
Основная цель семинара – продвижение современных и экологически безопасных методов ведения сельского хозяйства, повышение квалификации фермеров и обмен практическим опытом.
Программа включала обсуждение органических технологий в земледелии, методов сохранения плодородия почвы, особенностей новых гибридных сортов, а также эффективных подходов в выращивании овощей и картофеля.
Мероприятие сопровождалось наглядными демонстрациями, практическими советами и живым диалогом между специалистами и участниками. По отзывам фермеров, семинар оказался содержательным и полезным. Участники выразили надежду на регулярное проведение подобных встреч.
Райымбек ауданында фермерлерге арналған оқу-тәжірибелік семинар өтті
2025 жылдың 16–17 шілде күндері Алматы облысы, Райымбек ауданына қарасты «Алтын Дән» шаруа қожалығының аумағында фермерлерге арналған мазмұнды оқу-тәжірибелік семинар ұйымдастырылды.
Іс-шараға Райымбек ауданы әкімінің бірінші орынбасары Сатылғанов Самат Нақысбекұлы, аудан мен облыс фермерлері, агрономдар, ауыл шаруашылығы мамандары, салалық ұйым өкілдері қатысты.
Семинардың басты мақсаты – ауыл шаруашылығындағы заманауи әрі экологиялық таза технологияларды насихаттау, фермерлер арасында тәжірибе алмасу алаңын құру, кәсіби білім мен біліктілікті арттыру.
Күн тәртібінде органикалық егіншіліктің әдістері, топырақ құнарын сақтау жолдары, жаңа селекциялық будандардың ерекшелігі, көкөніс пен картоп өсірудегі тиімді технологиялар туралы тың ақпараттар ұсынылды.
Практикалық көрсетілімдер мен терең талдауларға толы бұл жиын қатысушылар үшін пайдалы әрі мазмұнды болды. Фермерлер алдағы уақытта осындай семинарлардың жиі өтуін қолдап, өз алғыстарын білдірді.
Советник Президента РК Зульфия Сулейменова посетила КазНИИЗиР в рамках рабочей поездки в Туркестанскую область и Алматы
С 22 по 26 июля 2025 года с рабочим визитом в Туркестанскую область и г. Алматы находится Советник Президента Республики Казахстан, Специальный представитель Президента по вопросам международного экологического сотрудничества Зульфия Болатбековна Сулейменова.
В рамках поездки Зульфия Сулейменова посетила Казахский научно-исследовательский институт земледелия и растениеводства (КазНИИЗиР). В ходе визита она ознакомилась с ключевыми направлениями научной деятельности института, включая:
работу генетического банка и коллекции семян сельскохозяйственных культур;
деятельность лабораторий по биохимии, оценке качества зерна, молекулярной биологии и биотехнологии;
развитие новых подходов к сохранению и использованию растительного генофонда.
Особое внимание было уделено вопросам повышения статуса генофонда, обсуждению перспектив базового финансирования и стратегического продвижения уникальных ресурсов института на национальном уровне. Намечены шаги по разработке инициатив в рамках социальной популяризации и национального позиционирования генофонда сельхозкультур.
Напомним, ранее в рамках поездки Зульфия Сулейменова посетила г. Туркестан, где ознакомилась с деятельностью Международного казахско-турецкого университета им. Ходжи Ахмеда Ясави, приняла участие в посадке деревьев в ботаническом саду и установке памятной таблички. Также ею был посещён Институт зоологии, где состоялась встреча с ведущими учёными для обсуждения проектов по сохранению биоразнообразия, включая программу реинтродукции туранского тигра.
Рабочая поездка направлена на развитие экологической дипломатии, поддержку научных инициатив и укрепление межведомственного взаимодействия в сфере охраны окружающей среды и устойчивого развития.
ҚР Президентінің кеңесшісі Зүлфия Сүлейменова Түркістан облысы мен Алматы қаласына жұмыс сапары аясында ҚазЕжӨШҒЗИ болды
2025 жылғы 22–26 шілде аралығында Қазақстан Республикасы Президентінің кеңесшісі, Президенттің халықаралық экологиялық ынтымақтастық жөніндегі арнайы өкілі Зүлфия Болатбекқызы Сүлейменова Түркістан облысы мен Алматы қаласына жұмыс сапарымен баруда.
Жұмыс сапары барысында Зүлфия Сүлейменова Қазақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтына (Қаз ЕжӨШҒЗИ) барып, институттың ғылыми бағыттарымен танысты. Атап айтқанда:
ауыл шаруашылығы дақылдарының тұқымдарының генетикалық банкі және коллекциясымен;
биохимия, дән сапасын бағалау, молекулалық биология, биотехнология зертханаларының жұмысымен;
өсімдіктердің генетикалық қорын сақтау және тиімді пайдалану мәселелерімен танысты.
Кездесу барысында генофондтың мәртебесін арттыру, тұрақты қаржыландыру мәселелері, сондай-ақ генофондты әлеуметтік танымал ету мен ұлттық деңгейде ілгерілету жөнінде маңызды пікірталастар ұйымдастырылды.
Еске сала кетейік, осы сапар аясында Зүлфия Сүлейменова бұған дейін Түркістан қаласында болып, Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің жұмысымен танысты. Ботаникалық баққа ағаш көшеттерін отырғызып, естелік тақтайша орнатуға қатысты.
Сонымен қатар, ол Зоология институтына барып, институттың жетекші ғалымдарымен биоалуантүрлілікті сақтау және Тұран жолбарысын қайта жерсіндіру бойынша заманауи технологияларды қолдану мәселелерін талқылады.
Бұл жұмыс сапардың негізгі мақсаты – экологиялық дипломатияны дамыту, ғылыми бастамаларды қолдау және қоршаған ортаны қорғау мен орнықты даму салаларында ведомствоаралық ынтымақтастықты нығайту.
ҚазЕжӨШҒЗИ жанындағы сынақ орталығы фермерлер мен агроқұрылымдарға қызмет көрсетеді
«Қазақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты» ЖШС жанында ауыл шаруашылығы саласында кең ауқымды зертханалық зерттеулер жүргізетін аккредиттелген Сынақ орталығы жұмыс істейді. Орталық 2023 жылғы 29 қарашада берілген № KZ.T.04.1405 аккредитация аттестаты негізінде қызмет атқарады және ГОСТ ISO/IEC 17025–2019 халықаралық стандарты талаптарына сай келеді.
Орталық құрамында бес зертхана бар:
– өнім мен тұқым сапасын талдау зертханасы;
– генетикалық түрлендірілген көздердің (ГМО) құрамын анықтау зертханасы;
– топырақ талдау зертханасы;
– ауыл шаруашылығы дақылдарының сорттарын анықтау зертханасы;
– ауыл шаруашылығы дақылдары тұқымдарының фитопатологиялық, энтомологиялық және гербологиялық талдау зертханасы.
Сынақ жұмыстары келесі бағыттарда жүргізіледі:
• астық және оның өңделген өнімдерінің сапа көрсеткіштері бойынша талдау;
• тұқымдардың сорттық және егістік сапасын анықтау;
• өсімдік үлгілерінен ГМО көздерін анықтау;
• топырақтың физика-химиялық қасиеттерін зерттеу;
• дәнді дақылдардың сорттық сәйкестігін электрофорез әдісімен анықтау;
• тұқымдардың аурулармен зақымдалуын және зиянкестермен ластануын бағалау.
Орталық заманауи жабдықтармен, өлшеу құралдарымен, химиялық реагенттермен, нормативтік-техникалық құжаттамамен және жоғары білікті мамандармен толық қамтамасыз етілген.
Барлық зерттеулер аккредиттелген сала аясында, белгіленген әдістемелік және технологиялық талаптарға сәйкес жүргізіледі.
Байланыс ақпараты:
040909, Қазақстан Республикасы, Алматы облысы, Қарасай ауданы, Алмалыбақ ауылы, Ерлепесов көшесі, 1-үй
Тел./факс: +7 (727) 388-39-25, +7 (72771) 53-1-30
E-mail: kazniizr@mail.ru
Веб-сайт: www.kazniizr.kz
Ученые КазНИИЗиР подвели итоги приемки опытов в южных регионах
Сотрудники ТОО «Казахский научно-исследовательский институт земледелия и растениеводства» завершили плановую приемку полевых опытов, заложенных соисполнителями научно-технических программ ПЦФ Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан в южных регионах страны.
Работы проводились на базе ТОО «Казахский НИИ рисоводства им. Ы. Жахаева», ТОО «Юго-Западный НИИ животноводства и растениеводства», а также ТОО «СХОС хлопководства и бахчеводства». Координацию всех мероприятий осуществляет КазНИИЗиР, ответственный за реализацию шести научно-технических программ в рамках ПЦФ.
В состав выездной комиссии вошли главный ученый секретарь института, доктор сельскохозяйственных наук, академик НААН РК К.К. Баймагамбетова и заведующая лабораторией сахарной свеклы, доктор PhD Л.К. Табынбаева. Специалисты проверили состояние опытных посевов, соблюдение утвержденных методик и выполнение запланированных этапов исследований.
По результатам приемки установлено, что все опыты заложены корректно, учетопригодны и соответствуют научной методике. Срывов по выполнению индикаторных показателей до конца текущего года не прогнозируется.
Особо были отмечены научные руководители, проявившие высокий уровень ответственности и профессионального подхода: доктор сельскохозяйственных наук, профессор Л.А. Тохетова; доктор сельскохозяйственных наук, профессор Д. Сыдық; доктор PhD, ассоциированный профессор С.П. Махмаджанов.
В то же время комиссия зафиксировала и ряд проблем, с которыми сталкиваются научные организации региона. Среди них – ограниченное техническое оснащение, нехватка приборов и оборудования, а также слабый приток молодых специалистов в аграрную науку.
КазНИИЗиР продолжит координацию исследований и поддержку региональных НИИ в рамках реализации государственных программ по развитию сельского хозяйства Казахстана.
ҚЕжӨШҒЗИ ғалымдары оңтүстік өңірлердегі тәжірибелерді қабылдап аяқтады
«Қазақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты» ЖШС мамандары Ауыл шаруашылығы министрлігінің бағдарламалары аясында оңтүстік өңірлерде жүргізілген ғылыми тәжірибелерді қабылдау жұмыстарын аяқтады.
Тәжірибелер Ы. Жахаев атындағы Қазақ күріш шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты, Оңтүстік-Батыс мал және өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты және Мақта-бақша шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығы базаларында жүргізілді. Бұл жұмыстарды үйлестіруші – алты ғылыми-техникалық бағдарлама бойынша жауапты ұйым болып табылатын ҚЕжӨШҒЗИ.
Комиссия құрамында институттың бас ғылыми хатшысы, ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, ҚР ҰАА академигі Баймағамбетова Қ.К. және қант қызылшасы зертханасының меңгерушісі, PhD докторы Табынбаева Л.К. болды. Мамандар тәжірибелік егістердің жағдайын, зерттеу әдістемесінің сақталуын және жоспарланған жұмыстардың орындалуын тексерді.
Қабылдау нәтижесінде барлық тәжірибелердің әдістемеге сай дұрыс салынғаны және есепке алуға жарамды екені анықталды. Жыл соңына дейін индикаторлық көрсеткіштердің орындалуында кідіріс болмайды деп болжануда.
Комиссия ерекше жауапкершілікпен және жоғары кәсібилікпен жұмыс істеген ғылыми жетекшілердің еңбегін атап өтті. Атап айтқанда, ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, профессор Тоқетова Л.А., ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, профессор Сыдық Д., PhD докторы, қауымдастырылған профессор Махмаджанов С.П. жоғары бағаланды.
Сонымен қатар, аймақтағы ғылыми ұйымдарға ортақ бірқатар мәселелер де тіркелді. Атап айтқанда, ауыл шаруашылығы техникасы мен зертханалық құрал-жабдықтардың жеткіліксіздігі және ауыл шаруашылығы ғылымына жас мамандардың аз тартылуы өзекті мәселелер ретінде көтерілді.
ҚЕжӨШҒЗИ алдағы уақытта да мемлекеттік бағдарламалар аясындағы ғылыми жобаларды үйлестіруді және өңірлік институттарға әдістемелік қолдау көрсетуді жалғастырады.
Соңғы пікірлер