ҚАЗЕӨҒЗИ–да КҮЗДІК ДАҚЫЛДАРҒА ЕКІНШІ МОНИТОРИНГ ЖҮРГІЗІЛДІ
2021 жылғы 23 желтоқсанда Қазақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының күздік егістігіне (бидай, тритикале, арпа, рапс) дақылдарының жай-күйін анықтауға арналған екінші мониторинг жүргізілді. Күздік бидайдың «Жетісу», «Стекловидная 24», «Мереке 70», тритикаленің «Таза», «Азиада», күздік арпаның «Айдын» және т.б. сорттары егілген өндірістік алқаптарда, сондай-ақ селекциялық материалдар егілген ғылыми тәлімбақтарда және демонстрациялық телімдерде өсімдіктердің даму кезеңдері белгіленді.Қазіргі уақытта күздік дақылдарда өсімдіктердің биологиялық шынығу процестері жүріп жатыр. Бұл кезде өсімдіктерде фотосинтез тоқтап, гидролиз (жоғары молекулалы заттардың ыдырауы) және олардың еритін қантқа айналуы күшейеді. Бұл процесс дәнді дақылдардың суыққа және аязға төзімділігін арттырады. Шыныққаннан кейін түптену түйіні аймағында жұмсақ күздік бидай мен күздік тритикале қар астында -16-дан -20 ° C-қа дейінгі аязға, ал қатты күздік бидай -15 ° C шамасында шыдайды.Дегенмен, қар жамылғысы болмаған жағдайда, осы айдың салыстырмалы түрде жылы ауа-райы -7 ° C-тан + 6 ° C-қа дейін өзгеруі өсімдіктердің дамуына теріс әсер етеді.
ҚАЗАҚ ЕГІНШІЛІК ЖӘНЕ ӨСІМДІК ШАРУАШЫЛЫҒЫ ҒЗИ АЛМАТЫ ОБЛЫСЫ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІНІҢ КҮНІНЕ АРНАЛҒАН САЛТАНАТТЫ ЖИНАЛЫСҚА ҚАТЫСТЫ
Алматы облысының ауыл шаруашылығын тұрақты дамытуда Қазақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының орны ерекше. Институт жыл сайын облыстағы 40-тан астам ауыл шаруашылығы тауар өндірушілерімен тығыз байланыста жұмыстар атқарады.Бүгінде институтымыздың ғалымдары шығарған 125 сорт пен будан Алматы облысының өндірісінде пайдалануға рұқсат етілген, оның ішінде 52 – бидай, арпа, сұлы сорттары, 16 – жүгері буданы, 12 – майбұршақ (соя) сорты, 4 – қант қызылша буданы және 41 – мал азықтық дақылдардың сорттары бар.Ағымдағы жылы ауылшаруашылық дақылдарын инновациялық технологиялармен өсіру бойынша Алматы облысындағы 6 шаруашылықтың 140 га егістік алқабында көрмелік танаптар орналастырылды.Облыстағы 97 фермердің қатыстырылуымен 3 танаптық семинар-кеңес ұйымдастырылып, 48 фермерге ғылыми-әдістемелік кеңес берілді.
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ТРИТИКАЛЕ ДАҚЫЛЫНЫҢ ОТАНДЫҚ СОРТТАРЫ
Қазақстанда тритикале селекциясы 1970 жылы академик Оразалиев Рақым Алмабекұлының жетекшілігімен Қазақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтында (ҚазЕӨҒЗИ) басталды, кейін бұл жерде жемдік және нан пісіруге арналған күздік және жаздық тритикаленің көптеген сорттары шығарылды. Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында күздік тритикаленің ТАЗА, АЗИАДА, ҚОЖА және ЗЕРНОКОРМОВОЕ 5 сорттарын өндірісте қолдануға рұқсат етілген. Сондай-ақ күздік тритикаленің БАРУ және жаздық тритикаленің УКАЗ сорттары мемлекеттік сортсынаққа берілген.
Құрамында крахмалы жоғары, ең бастысы егін өнімділігі мол болғандықтан, тритикале химия-технологиялық өнеркәсібі (биоэтанол, метанол, биодизель, спирт және басқа да туындылар) үшін тамаша шикізат болып табылады. Тритикаленің жоғары өнімі негізгі қоректік заттардың ақуыз, крахмал және т.б. көп мөлшерін қалыптастыруға ықпал етеді. Әлемде тритикале өнімдері мал шаруашылығында ерте жасыл жем, сүрлем, пішендеме және т.б. ретінде өте табысты қолданылады.
Қазақстанда диқандардың тритикале дақылына деген қызығушылығы артып келеді, бұл дақылдың күздік сорттары Алматы облысының Сарқанд ауданында өндіріске енгізуде. «Байсерке-Агро» ЖШС-де әр жылдары орташа егін түсімі тәлімі жерде гектарына 45 центнерден, жүйелі суару жағдайында 116 ц/га-ға дейін жетті. Сарқанд ауданындағы «Азия-Голд» және Райымбек ауданындағы «Айғайтас» шаруашылықтарында мол алқаптарға егілуде. Бұл дақылға сұраныс еліміздің барлық оңтүстік және оңтүстік-шығыс аймақтарында артып келеді. Республиканың солтүстігіне де қызығушылық бар.
ТӘУЕЛСІЗДІКТІҢ 30 ЖЫЛДЫҒЫНА – 30 АҒАШ ЕГУ
Бүгін 2021 жылы 25 қарашада Қазақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтында тарихта қалатын маңызды іс-шара өткізілді. Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің 30 жылдығына орай институттың ғылыми тәжірибе алқабында 30 шырша ағашы салтанатты жағдайда егілді. Арнаулы тәлімбақтан алынған бойы 2,5-3 м болатын көгілдір шыршаның Глаука сортын егуге институттың өркендеуіне көп үлес қосқан ардагерлер, жетекші ғалымдар, ғылыми зертханалар мен бөлімдердің меңгерушілері, ауыл жетекшілері, журналистер шақырылды.Бұл айтулы іс-шара институт егістігінде 100 гектар жерді суаруға арналған екі ұңғыманың (скважинаның) іске қосылуымен тұспа тұс келді. 250 және 230 метр тереңдіктен шығарылған тұщы су биылдан бастап институттың ғылыми және өндірістік алқаптарын сумен қамтамасыз ететін болады. Аталған жұмысты «Тескенсу» компаниясы абыроймен орындап шықты.Іс-шара басында институттың басқарма басшысы Бастаубаева Шолпан Оразқызы бұл істің маңыздылығын атай отырып, жақын арада жақсы шара жалғасын табатынын жеткізді. Содан соң институт ардагерлері Ибраев Нұртаза Ибрайұлы, Оразалиев Рақым Алмабекұлы, Кененбаев Серік Барменбекұлы және басқа да мамандар өздерінің ігі тілектерін жолдады. 13 түп шыршаны егу құрметі институт ардагерлері мен жетекші ғалымдарға берілді, қалған 17 түп шыршаны егуді институттың ғылыми зертханалары мен қызмет бөлімдерінің жетекшілері, сондай-ақ жас мамандар жалғастырды.Жиынға қатысушылар 250 метрлік ұңғымадан шыққан тұщы суды тамашалап, дәмін татып көрді.
КҮЗДІК БИДАЙ ЕГІСТІГІНЕ АЛҒАШҚЫ МОНИТОРИНГ ЖҮРГІЗІЛДІ
Биылғы жылы институт алқаптарында күзгі жауын-шашынның болмауына байланысты күздік дақылдарды себу қазан айының басындағы жауын-шашыннан кейін, сондай-ақ ғылыми егістік алқаптарды жасанды суарудан кейін, қабылданған мерзімнен 2-3 апта кешіктіріліп жүргізілді. Қараша айының басында ауа райының -20 °C-қа дейін қатты салқындауы және қар түріндегі жауын-шашынның түсуі егіннің жай-күйіне алаңдаушылық туғызған болатын.2021 жылғы 9 қарашада Қазақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы ҒЗИ-де күздік бидай дақылдарының жай-күйіне мониторинг жүргізілді. Жетісу, Стекловидная 24, Мереке 70 және басқа сорттар егілген өндірістік алқаптарда, сондай-ақ селекциялық материалдар, тұқым көбейту және демонстрациялық питомниктерде қар астында бидай өскіндері байқалды. Кейбір өскіндер түптену кезеңіне өтуде, ал кейбір кеш егілген питомниктерде алғашқы өскіндер анықталды. Алдағы күндердің жылы ауа-райы және 6-8 сантиметрлік қар жамылғысы бұл өскіндердің одан әрі дамып, нығаюына ықпал етеді.
ҚАЗЕжӨШҒЗИ-Да КҮЗДІК ДАҚЫЛДАРДЫ ЕГУ ЖҰМЫСТАРЫ ЖҮРГІЗІЛУДЕ
Бұл күндері Қазақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының селекциялық тәлімбақтарында күздік бидай, күздік тритикале мен күздік арпа егу жұмыстары қызу жүріп жатыр. Егіс үшін арнайы навигациялық егу жүйесімен жабдықталған селекциялық сепкіштер Wintersteiger, Австрия Uto тракторымен, сондай-ақ Байқоңыр тракторына жалғанған Бразилиялық тұқым сепкіш Vens Tudo қолданылады. Көптен күткен жаңбырдан кейін ашық шуақты күндер күздік дәнді дақылдардың селекциясы мен тұқым шаруашылығы үшін егін егуге жақсы жағдай жасауда.
Қант қызылшасын жинау басталды
Бүгін, 2021 жылы 13 қазанда, Қазақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтында қант қызылшасын жинау жұмысы басталды. Институтта ғылыми жобалар аясында бұл дақыл бірнеше телімдерде егілген болатын, оның ішінде монодақыл стационарында агрохимиялық тәжірибелер, селекциялық стационарда жаңа будан шығару және тұқым өндіру бойынша зерттеулер жүргізілуде. Осы жұмыстардың бәрі қант қызылшасын жинап, зерттеп, қажетті тамыржемістерін сақтауды қажет етеді. Институт басшылығының ұйымдастыруымен жалпы сенбілік ретінде жүргізілген қант қызылшасын жинау жұмысына ұжымның 100-ден аса қызметкері қатысты. Институттың шаруашылық бөлімі дайындаған түскі асты таза ауада ашық аспан астында ішкен қызметкерлер кешке дейін жоспарланған шаруаны орындап үлгірді.
Соңғы пікірлер