Бизнес және ғылым: Қазақстандағы органикалық ауыл шаруашылығының болашағы
Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы ҚР Ұлттық ғылым академиясы Ресей ғылым академиясымен бірлесіп, 2025 жылғы 27 қарашада «EXPO – Агроөнеркәсіп кешеніндегі озық технологиялар» атты Халықаралық көрмені өткізді. Іс-шара 2025 жылғы 2 сәуірде ресми түрде ашылған Қазақстан–Ресей агроөнеркәсіп кешеніндегі озық технологиялар орталығының қызметі аясында ұйымдастырылды.
Көрме Қазақстан мен Ресейдің аграрлық секторындағы заманауи ғылыми жетістіктерді, инновациялық шешімдер мен практикалық әзірлемелерді таныстырған маңызды алаң болды. Көрменің негізгі мақсаты – ғылым мен бизнестің ықпалдастығын күшейту, озық технологияларды ілгерілету және саладағы өзекті мәселелер бойынша ортақ ұсыныстар әзірлеу.
FAO деректеріне сәйкес, әлемде 800 миллионнан астам адам азық-түлік тапшылығын сезінуде, ал 2050 жылға қарай дүниежүзілік өнім өндірісін кемінде 50%-ға арттыру қажет. Осындай жаһандық жағдайларда көрме агроөнеркәсіп кешенінің тұрақты дамуын қамтамасыз етуге бағытталды. Инновациялар, механизация және цифрландыру ауыл шаруашылығы өндірісінің тиімділігін арттырудың негізгі факторлары ретінде ерекше назарда болды.
Казахстан мен Ресей жаһандық азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуде стратегиялық серіктес әрі маңызды қатысушылар саналады. Екіжақты ынтымақтастықтың күшеюі заманауи, жоғары технологиялы және ғылымға негізделген аграрлық саланы дамытуға ықпал етті.
Көрме аясында пленарлық отырыс пен төрт бағыт бойынша секциялық конференциялар өтті. Қазақстан мен Ресейдің жетекші ғалымдары, сарапшылары және агробизнес өкілдері өз әзірлемелерін ұсынып, тәжірибе алмасып, болашақтағы өзара іс-қимылдың жаңа мүмкіндіктерін талқылады.
Секциялық жұмыстар өсімдік шаруашылығы мен жер өңдеу, оның ішінде геномдық селекция және тұрақты егіншілік; мал шаруашылығы және ветеринария; ауыл шаруашылығы өнімдерін терең өңдеу; су ресурстарын басқару және заманауи су үнемдеу технологияларын қамтыды.
Қазақстан–Ресей озық технологиялар орталығы бірқатар бірлескен ғылыми жобалардың бастамашысы болды. Соның бірі – А.И. Бараев атындағы астық шаруашылығы орталығы базасында ашылған «Kaz Agro Carbon» айна карбон полигоны. Мұнда көміртек балансын бағалау және парниктік газдар шығарындыларын азайту технологиялары бойынша зерттеулер жүргізілуде. Сонымен қатар 1 желтоқсанда Қазақ жеміс-көкөніс шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты базасында Мичурин бағының ресми ашылуы жоспарлануда. Баққа 600-ден астам ресейлік перспективалы жеміс дақылдарының сорттары отырғызылып, елдің жеміс шаруашылығындағы генетикалық әртүрлілік пен тұрақтылықты арттыруға ықпал етеді.
Көрменің мақсатты аудиториясы ауыл шаруашылығы өндірушілерін, мемлекеттік органдар мен салалық қауымдастықтарды, ғылыми-білім беру мекемелерін, зерттеу орталықтарын, технологиялық компаниялар мен стартаптарды, инвестициялық қорлар мен қаржы институттарын, сондай-ақ халықаралық ұйымдар мен серіктестерді қамтыды.
Қазақстанның аграрлық саласы климаттың өзгеруі, топырақ деградациясы, су ресурстарының азаюы және экологиялық таза өнімге сұраныстың артуы сияқты жаңа сын-қатерлерге тап болуда. Осындай жағдайда бизнес, ғылым және мемлекеттік институттар органикалық, биологиялық негізделген және экспортқа бағытталған жаңа аграрлық модель қалыптастыру үшін бірігуде.
Жиында Қазақстан Ұлттық ғылым академиясының Президенті Күрішбаев А.К. және «ҚазЕжӨШҒЗИ» ЖШС Басқарма төрағасы Шолпан Бастаубаева агросекторды дамытудың негізгі стратегиялық бағыттарын атап өтіп, селекциялық ғылымды жаңғыртудың, инновациялық технологияларды енгізудің және ғылым мен агробизнес арасындағы байланысты күшейтудің маңыздылығын жеткізді.
Өз сөзінде Күрішбаев А.К. биологиялық және тұрақты егіншілікке көшу – елдің стратегиялық таңдауы екенін атап өтті. Бұл бағыт азық-түлік қауіпсіздігін нығайтуға, климаттық өзгерістерге бейімделуге және қазақстандық өнімді әлемдік нарыққа шығаруға мүмкіндік береді. Ол тефф, тары, полба, тритикале, камут, көпжылдық бидай, сорго, чиа сияқты құрғақшылыққа төзімді құндылығы жоғары дақылдарды кеңінен енгізудің маңызын айтты.
Сондай-ақ биотикалық және абиотикалық стрессорларға төзімді, жоғары өнімді және нутрицевтикалық құндылығы жоғары жаңа сорттарды шығару қажеттігі аталды. Климатқа бейімделген ауыспалы егістер, топырақ құнарлылығын арттыратын биологиялық әдістер және өсімдіктердің биологиялық қорғаныс жүйелері де негізгі басымдықтар қатарында.
Ауыл шаруашылық және дәрілік шикізатты терең өңдеу, функционалды тамақ өнімдері мен экстракттар өндіру әлеуеті кеңінен атап өтілді. Мал шаруашылығында органикалық жемшөп өндірісін дамыту және қымыз, шұбат, құрт, қазы, шұжық сияқты ұлттық өнімдерді халықаралық бренд ретінде қалыптастыру маңызды.
Экспорттық әлеуетті арттыру үшін органикалық өндіріс стандарттарын Қытай және Еуропалық Одақ талаптарына сәйкестендіру қажет.
Өз баяндамасында Шолпан Бастаубаева Қазақстан селекциясының әлемдік деңгейден айтарлықтай артта қалғанын айтты. Ұзақ жылдар бойы қаржыландырудың жеткіліксіздігі, кадр тапшылығы, материалдық-техникалық базаның әлсіздігі және зертханалық жұмыстар мен селекциялық үдерістер арасындағы байланыстың болмауы саланы тежеп отыр.
Ол маркерлік технологияларды, геномды редакциялау әдістерін, цифрлық фенотиптеуді және жеделдетілген селекцияны енгізу қажеттігін ерекше атап өтті. Сонымен қатар селекция, генетика, молекулалық биология, биоинформатика және IT салаларында жоғары білікті мамандар даярлау ауадай қажет. Елдегі жетекші зертханалар мен селекциялық орталықтарды біріктіретін консорциумдар құру – уақыт талабы.
Бастаубаеваның айтуынша, қазіргі әлемдік селекциялық тенденцияларды енгізу Қазақстанға құрғақшылыққа, тұздылыққа және суыққа төзімді, сапасы жоғары сорттарды тез және дәл шығаруға мүмкіндік береді. Бұл органикалық агроөндірістің бәсекеге қабілеттілігін арттырудың берік негізін қалайды.
Іс-шара барысында Айман Омарованың еңбегі жоғары бағаланып, оған екі мәртебелі марапат табысталды. Алғашқысы – әйел ғалымдарды қолдауға алғаш рет тағайындалған Наиля Базанова атындағы сыйлық. Куәлікті ҚР Президентінің жанындағы ҚР Ұлттық ғылым академиясының Басқарма Президенті А. Күрішбаев салтанатты түрде табыс етті.
Екінші марапат – Қазақстан Республикасы Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың 2025 жылғы 21 қазандағы Жарлығы бойынша берілген «Ерен еңбегі үшін» медалі. Айман Омарова осы құрметті марапатпен наградталды.
Ғылым, бизнес және мемлекеттің күш біріктіруі Қазақстанға Орталық Азияда экологиялық таза және органикалық өнім өндіруде көшбасшы болуға мүмкіндік береді.
Бизнес и наука: будущее органического сельского хозяйства Казахстана
Национальная академия наук Республики Казахстан при Президенте РК совместно с Российской академией наук провела 27 ноября 2025 года Международную выставку «EXPO – Передовые технологии в агропромышленном комплексе». Мероприятие прошло в рамках деятельности Казахстанско-Российского центра передовых технологий в агропромышленном комплексе, который был официально открыт 2 апреля 2025 года.
Выставка стала ключевой площадкой для демонстрации современных научных достижений, инновационных разработок и практических решений в аграрном секторе Казахстана и России. Ее основная цель заключалась в укреплении взаимодействия науки и бизнеса, продвижении передовых решений, а также в выработке совместных предложений по актуальным вызовам отрасли.
В условиях глобальных продовольственных вызовов, когда, по оценкам ФАО, более 800 миллионов человек в мире сталкиваются с нехваткой продовольствия, а для обеспечения населения к 2050 году мировое производство продуктов должно увеличиться минимум на 50%, выставка была нацелена на поиск путей устойчивого развития аграрной отрасли. Особое внимание уделялось инновациям, механизации и цифровизации как ключевым факторам повышения эффективности АПК.
Казахстан и Россия выступили стратегическими партнерами и ключевыми участниками решения вопросов глобальной продовольственной безопасности. Укрепление двустороннего сотрудничества в аграрной сфере способствовало формированию современной, высокотехнологичной и научно ориентированной отрасли двух государств.
В рамках выставки состоялось пленарное заседание и работа четырёх секционных конференций. Ведущие ученые, эксперты и представители производственных компаний Казахстана и России представили свои разработки, обменялись опытом и обсудили перспективные направления дальнейшего сотрудничества.
Секционные заседания охватили вопросы растениеводства и земледелия, включая устойчивые практики и геномную селекцию; животноводства и ветеринарии; глубокой переработки сельхозпродукции; а также управления водными ресурсами и современных технологий водосбережения.
Казахстанско-Российский центр передовых технологий уже стал инициатором ряда совместных научно-исследовательских проектов. Среди них – «зеркальный» карбоновый полигон «Kaz Agro Carbon», открытый на базе Центра зернового хозяйства им. А.И. Бараева, где проводятся исследования по оценке углеродного баланса и снижению выбросов парниковых газов в агроэкосистемах. Кроме того, 1 декабря планируется официальное открытие Мичуринского сада на базе Казахского научно-исследовательского института плодоовощеводства, где будут высажены 600 перспективных российских сортов плодовых культур, что позволит укрепить генетическое разнообразие и повысить устойчивость отечественного плодоводства.
Целевой аудиторией мероприятия стали сельхозтоваропроизводители, представители госорганов и отраслевых ассоциаций, научные и образовательные организации, исследовательские центры, технологические компании, стартапы, инвестиционные фонды, финансовые институты и международные партнеры.
Современные вызовы – изменение климата, деградация почв, сокращение водных ресурсов и рост требований к качеству питания – формируют новую повестку развития агропромышленного комплекса. В этих условиях бизнес, наука и государственные институты объединяют усилия для формирования устойчивой, высокотехнологичной и ориентированной на экспорт системы органического сельского хозяйства Казахстана.
На прошедшем мероприятии Президент НАН РК Куришбаев А.К. и Председатель Правления ТОО КазНИИЗиР Шолпан Бастаубаева обозначили стратегические направления развития, подчеркнув необходимость модернизации селекционной науки, внедрения инновационных технологий и укрепления сотрудничества между государством, наукой и агробизнесом.
В своём выступлении Куришбаев А.К. отметил, что переход к биологизированному и устойчивому земледелию является стратегическим выбором страны, который позволит повысить продовольственную безопасность, адаптироваться к климатическим изменениям и вывести отечественную продукцию на новые экспортные рынки. Он подчеркнул важность расширения генетического разнообразия культур, включая такие засухоустойчивые виды, как тефф, просо, полба, тритикале, камут, многолетняя пшеница, сорго, чиа и другие культуры, которые отличаются высокой пищевой ценностью и потенциалом для органического производства.
Одним из ключевых направлений названа селекция новых сортов сельскохозяйственных и лекарственных растений с высокой адаптивностью, устойчивостью к биотическим и абиотическим стрессам и повышенной нутрицевтической ценностью. Разрабатываются также адаптивные биологизированные системы земледелия: климатоориентированные севообороты, биологические методы повышения плодородия почв и современные системы биозащиты растений.
Отдельное внимание уделено инновационной переработке сельскохозяйственного и лекарственного сырья, включая производство функциональных продуктов питания и экстрактов с высокой добавленной стоимостью. В сфере животноводства важным направлением является развитие органического кормопроизводства и популяризация национальных продуктов – кумыса, шубата, курта, казы и шужыка – как потенциальных брендов органики Казахстана.
Также подчеркивается необходимость унификации национальных стандартов органического производства с требованиями ключевых экспортных рынков – Китая и Европейского союза.
В своем докладе Шолпан Бастаубаева отметила, что сравнительный анализ мировой и казахстанской селекции растений показывает значительное отставание Казахстана. Многолетнее недофинансирование, нехватка специалистов, устаревшая материально-техническая база и слабая интеграция лабораторных и селекционных исследований препятствуют прогрессу отрасли.
Она подчеркнула необходимость внедрения высокоэффективных маркерных технологий для отбора в расщепляющихся популяциях, технологий геномного редактирования, цифрового фенотипирования и ускоренной селекции. Кроме того, требуется подготовка высококвалифицированных кадров в области селекции, генетики, молекулярной биологии, биоинформатики и IT. Важным шагом станет создание консорциумов на базе передовых лабораторий и селекционных центров страны.
По словам Бастаубаевой, внедрение современных мировых трендов селекции позволит значительно ускорить создание сортов, устойчивых к засухе, засолению и холоду, а также соответствующих международным стандартам качества. Это создаст фундамент для формирования конкурентоспособного сектора органического агропроизводства.
На мероприятии была отмечена работа Айман Омаровой, которой вручили сразу две значимые награды. Первая – это премия имени Наили Базановой, впервые учреждённая для поощрения женщин-учёных. Куәлік Айман Омаровой торжественно вручил Президент Правления Национальной академии наук при Президенте Республики Казахстан А. Курыжбаев.
Вторая награда – медаль «Ерен еңбегі үшін», которой Айман Омарова была удостоена согласно Указу Президента Республики Казахстан Касым-Жомарта Токаева от 21 октября 2025 года.
Совместные усилия науки, бизнеса и государства открывают Казахстану возможность стать лидером Центральной Азии в производстве экологически чистой и органической продукции, востребованной на мировых рынках.
Халықаралық ғылыми іссапар
КазЕжӨШҒЗ институттың бас ғылыми қызметкері профессор Рсалиев Шынболат Сырашұлы 2025 жылғы 16-20 қараша аралығында Қытайдың Синдао қаласында іссапарда болды. Синдао – Сары теңіздің жағасында орналасқан елдің маңызды ғылыми-экономикалық орталығы. Рсалиев Ш.С. Синдао ауыл шаруашылық университеті ұйымдастырған халықаралық конференцияға қатысып, ғылыми баяндама жасады, бұл шара Шаңқай ынтымақтастық одағының бағдарламасын жүзеге асыруға арналған. Баяндамада 2023–2025 жылдары гранттық жоба аясында ресейлік және өзбекстандық әріптестермен жүргізілген тәжірибелердің нәтижелері ұсынылды.
Конференцияға Мәскеу мемлекеттік университетінің, Санкт-Петербургтегі Бүкілресейлік өсімдік қорғау институтының, Ташкент химиялық технология институтының ғалымдары, сондай-ақ ауыл шаруашылығы дақылдарының генетикасы мен селекциясы бойынша Қытайдың алдыңғы қатарлы зерттеушілері қатысты.
Форум барысында қатысушыларды Синдао қаласындағы ғылыми орталықтармен таныстырды: Smart Biotech Molecular Breeding лабораториясы, Qingdao Modern Seed Industry Innovation Center және басқалар. Сондай-ақ, Қытай-ШОС сауда экономикалық орталығы көрсетілді. Конференция соңында қатысушыларға Синдао ауыл шаруашылық университетінің сертификаты табысталды.
Международная научная командировка
Главный научный сотрудник института профессор Рсалиев Шынболат Сырашович с 16 по 20 ноября 2025 года находился в командировке в Циндао (Китай). Циндао – важный научный и экономический центр страны, расположенный на побережье Желтого моря.
Рсалиев Ш.С. принял участие в международной конференции, организованной Циндаоским сельскохозяйственным университетом в рамках программы Шанхайской организации сотрудничества, и выступил с научным докладом. В докладе были представлены результаты экспериментов, проведенных совместно с российскими и узбекскими коллегами в рамках грантового проекта 2023–2025 годов.
В конференции участвовали ученые из МГУ, Всероссийского института защиты растений (Санкт-Петербург), Ташкентского химико-технологического института, а также ведущие китайские исследователи в области генетики и селекции сельскохозяйственных культур.
В ходе форума участников познакомили с научными центрами Циндао: Лабораторией молекулярной селекции Smart Biotech, Инновационным центром современного семеноводства Циндао и другими. Также был показан Торгово-экономический центр Китай-ШОС. По итогам конференции участникам были вручены сертификаты Циндаоского сельскохозяйственного университета.
2025 жылға арналған есеп
Бюджеттік бағдарлама 267
АШМ ҚР BR-22885857 аясындағы бағдарламалық-мақсатты қаржыландыру
«Қазақстанның азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында майлы және дәнді дақылдардың жоғары өнімді сұрыптары мен будандарын жасау және өндіріске енгізу»
1. 2025 жылғы зерттеулердің мақсаты
Қазақстанның әртүрлі топырақ-климаттық аймақтарына бейімделген майлы және дәнді-дақылдардың жоғары өнімді жаңа сорттары мен будандарын дәстүрлі, биотехнологиялық және физиологиялық әдістерді қолдана отырып жасау.
2. 2025 жылға қойылған негізгі міндеттер
Жаңа бастапқы материалды тарта отырып, майлы және дәнді-дақылдардың жаңа сорттары мен будандарын жасау.
Селекциялық питомниктерде тұрақты линияларды кешенді бағалау (технологиялық, биохимиялық, молекулалық-генетикалық, биотехнологиялық).
Қазақстанның түрлі аймақтары үшін жаңа сорттар мен будандарды өсірудің сорттық технологияларын әзірлеу.
Жоғары сапалы тұқым алу мақсатында бастапқы және элиталық тұқым шаруашылығын ұйымдастыру.
Ғылыми зерттеу нәтижелерін өндіріске енгізу және насихаттау.
3. 2025 жылғы негізгі нәтижелер
Селекциялық жұмыс және генетикалық зерттеулер
Селекциялық питомниктерде 9327 майлы дақыл, 2912 дәнді-дақыл үлгісі зерттелді.
5 майлы, 2 дәнді-дақыл бойынша будандастыру жүргізіліп, жаңа будан тұқымдары алынды.
1107 майлы, 2010 дәнді-дақыл нөмірінің тұқым сапасы бағаланды.
Соя үлгілерінде антиқоректік заттардың (трипсин ингибиторлары, полифенолдар, таниндер, липоксигеназа) мөлшері зерттелді.
Маңызды шаруашылық белгілерімен байланысты гендік аллельдерді анықтау үшін полногеномдық талдау (GWAS) үшін фенотиптік деректер жиналды – құрғақшылыққа төзімділік, бұршақтың жарылуы, фотопериодқа сезімталдық.
Сорттық технологияларды әзірлеу
Қазақстанның үш экологиялық аймағында тәжірибелер салынды:
Батыс Қазақстан – сафлор өсіру технологиясы.
Солтүстік Қазақстан – жаздық рапс, тары, қарақұмық технологиялары.
Оңтүстік-Шығыс Қазақстан – күздік рапс, зығыр, сафлор технологиялары.
Жаңа сорттарды құру және сынаққа беру
Мемлекеттік сортсынауға ұсынылған: күнбағыстың 1 классикалық буданы, жаздық рапстың 1 төмен эрукальды сорты.
Құжаттар ГКСИСК-ке жолданды.
Тұқым шаруашылығы
Өндірілген тұқым көлемі: майлы дақылдар – 1056,2 т,
дәнді-дақылдар – 5,2 т.
Жаңа сорттарды енгізу алаңы 7531,2 га құрады.
Ғылыми және өндірістік қызмет
5 семинар, 8 Дала күні өткізілді.
31 ғылыми мақала жарияланды, 4 буклет және 1 ұсыныс дайындалды.
1 патент алынды, 3 патенттік өтінім берілді.
Жас мамандар даярланды: 1 бакалавр және 1 магистрант.
Отчет за 2025 год
Бюджетная программа 267
В рамках программно-целевого финансирования МСХ РК BR-22885857
«Создание и внедрение в производство высокопродуктивных сортов и гибридов масличных и крупяных культур с целью обеспечения продовольственной безопасности Казахстана»
1. Цель исследований на 2025 год
Создание высокопродуктивных сортов и гибридов масличных и крупяных культур, адаптированных к различным природно-климатическим зонам Казахстана, с использованием традиционных, биотехнологических и физиологических методов селекции.
2. Основные задачи на 2025 год
Создание новых сортов и гибридов масличных и крупяных культур на основе расширенного исходного материала.
Комплексная оценка устойчивых линий (технологическая, биохимическая, молекулярно-генетическая, биотехнологическая) в селекционных питомниках.
Разработка сортовой технологии возделывания новых сортов и гибридов в различных почвенно-климатических зонах Казахстана.
Организация первичного и элитного семеноводства для получения высококачественного семенного материала.
Внедрение результатов исследований и их популяризация среди сельхозтоваропроизводителей.
3. Основные результаты 2025 года
Селекционная работа и генетические исследования
В селекционных питомниках изучено 9327 образцов масличных и 2912 образцов крупяных культур.
Проведена гибридизация по 5 масличным и 2 крупяным культурам; получены новые гибридные семена.
Оценено качество семян 1107 номеров масличных и 2010 номеров крупяных культур.
Выполнено исследование образцов сои на содержание антипитательных веществ (ингибиторы трипсина, полифенолы, танины, липоксигеназа).
Получены фенотипические данные для проведения полногеномного анализа (GWAS) для выявления ассоциаций между генетическими аллелями и хозяйственно ценными признаками — устойчивостью к растрескиванию бобов, засухоустойчивостью, реакцией на фотопериод.
Разработка технологий возделывания
Заложены полевые опыты в трёх экологических зонах Казахстана:
Запад Казахстана – разработка сортовой технологии возделывания сафлора.
Север Казахстана – технологии для ярового рапса, проса, гречихи.
Юго-Восток Казахстана – технологии для озимого рапса, льна, сафлора.
Создание и передача новых сортов
Созданы и подготовлены к государственному сортоиспытанию:
1 классический гибрид подсолнечника, 1 низкоэруковый сорт ярового рапса.
Документы переданы в ГКСИСК.
Семеноводство
Произведены семена:
масличных культур – 1056,2 т, крупяных культур – 5,2 т.
Площадь внедрения новых сортов составила 7531,2 га.
Научная и производственная деятельность
Участие в 5 семинарах и 8 Днях поля.
Опубликовано 31 научная работа, подготовлено 4 буклета и 1 рекомендация.
Получен 1 патент, подано 3 заявки на патент.
Подготовлены молодые кадры: 1 бакалавр и 1 магистрант.
ҚазЕжӨШҒЗИ-да сенбілік өтті: қызметкерлер институт аумағын тазартты
Бүгін ҚазЕжӨШҒЗИ-да кезекті сенбілік өтті. Институттың барлық қызметкерлері белсене қатысып, аумақты ретке келтірді.
Мұндай экологиялық шаралар ұжымда тұрақты түрде өткізіліп, тазалықты сақтау, көркейту және экологиялық мәдениетті қалыптастыруға бағытталған.
Ұжым сенбілікке қатысуды жақсы дәстүрге айналған іс деп атап өтті. Бұл шара қызметкерлерді ортақ құндылықтар – табиғатты қорғау және қоршаған ортаға жауапкершілікпен қарау – төңірегінде біріктіреді.
В КазНИИЗиР прошёл субботник: сотрудники очистили территорию института
Сегодня в Казахском научно-исследовательском институте земледелия и растениеводства (КазНИИЗиР) прошёл очередной субботник. Все сотрудники института активно вышли на уборку и привели в порядок прилегающую территорию.
Подобные экологические акции в КазНИИЗиР проводятся регулярно и направлены на поддержание чистоты, благоустройства и формирование экологической культуры.
Коллектив отметил, что участие в субботнике стало доброй традицией и объединяет сотрудников вокруг общих ценностей – заботы о природе и ответственном отношении к окружающей среде.
ҚазЕжӨШҒЗИ жас ғалымдары Минскідегі халықаралық конференцияда үздік атанды
2025 жылғы 18–20 қараша аралығында ҚазЕжӨШҒЗИ өсімдіктер биотехнологиясы зертханасының жас ғалымдары – ғылыми қызметкер Жұмаліева Г.Т. және кіші ғылыми қызметкер Дженисбаева А.М. – Беларусь ҰҒА Генетика және цитология институтының 60 жылдығына арналған «ХХІ ғасырдың генетикасы мен биотехнологиясы: мәселелер, жетістіктер, перспективалар» атты IV Халықаралық ғылыми конференцияға қатысты. Іс-шара Минск қаласында өтіп, түрлі елдердің жетекші зерттеушілерін біріктірді.
Жас ғалымдар төмендегі тақырыптар бойынша постерлік баяндамалар ұсынды:
«Chickpea (Cicer Arietinum L.) hybridization: enhancing efficiency and refining techniques using morphological and molecular markers»
“Identification of the carriers of genes for resistance to rust and common bunt using molecular markers”
Қорытындысында екі қызметкер де ең үздік постерлік баяндама үшін дипломдармен марапатталды. Бұл олардың ғылыми еңбегінің жоғары бағалануы және өсімдіктер биотехнологиясы саласына қосқан үлестерінің айқын дәлелі болып табылады.
Молодые учёные КазНИИЗиР отметились на международной конференции в Минске
В период с 18 по 20 ноября 2025 года молодые учёные лаборатории биотехнологии растений КазНИИЗиР – научный сотрудник Жумалиева Г.Т. и младший научный сотрудник Дженисбаева А.М. – приняли участие в IV Международной научной конференции «Генетика и биотехнология XXI века: проблемы, достижения, перспективы», посвящённой 60-летию Института генетики и цитологии НАН Беларуси. Мероприятие проходило в городе Минске и собрало ведущих исследователей из разных стран.
От имени лаборатории молодые учёные представили постерные доклады на темы:
«Chickpea (Cicer Arietinum L.) hybridization: enhancing efficiency and refining techniques using morphological and molecular markers»
“Identification of the carriers of genes for resistance to rust and common bunt using molecular markers”
По итогам конкурса оба сотрудника получили дипломы за лучшие постерные доклады, что стало признанием качества их научной работы и вклада в развитие биотехнологии растений.
Қазақстан жануарларға арналған жемді экспорттауды 2,5 есеге арттырды
Қазақстан ауыл шаруашылығы өнімдерін халықаралық нарықта одан әрі нығайтуда: 2025 жылы жануарларға арналған жем экспорты 2,5 есеге өсті. Сарапшылардың пікірінше, өндіріс пен шетел нарықтарына жеткізілімді арттыру елдің азық-түлік қауіпсіздігін күшейтеді және экономикаға миллиондаған доллар табыс әкеледі.
Бұл көрсеткіштерге қалай қол жеткізілгенін Almaty TV арнасына Қазақстан ғылыми-зерттеу институты (ҚазЕжӨШҒЗИ) астық дақылдары лабораториясының меңгерушісі Бахыт Айнабекова айтып берді.
Толығырақ сілтеме бойынша оқыңыз: https://www.youtube.com/
Фото из открытых источников
Казахстан увеличивает экспорт кормов для животных в 2,5 раза
Казахстан усиливает свои позиции на международном рынке агропродукции: в 2025 году экспорт кормов для животных вырос в 2,5 раза. По оценкам экспертов, увеличение производства и поставок на зарубежные рынки не только укрепляет продовольственную безопасность страны, но и приносит миллионы долларов в экономику.
О том, какие шаги позволили достичь таких результатов, телеканалу Almaty TV рассказала заведующая лабораторией зерновых культур КазНИИЗиР Бахыт Айнабекова.
Подробности читайте по ссылке: https://www.youtube.com/
Мароккодағы семинар: ҚазЕжӨШҒЗИ қызметкерінің қатысуы
2025 жылдың 27–31 қазан күндері ҚазЕжӨШҒЗИ қызметкері Мұкин Қ.Б. Марокконың Рабат қаласында өткен «Генбанктердегі деректерді басқару» атты халықаралық семинарға қатысты. Семинарды Crop Trust ұйымының өкілдері – Matija Obreza, Juan Carlos Alarcón және Yassine Nahdi ұйымдастырды.
Іс-шара барысында қатысушылар генетикалық ресурстарға қатысты деректерді тіркеу және сақтау бойынша заманауи жүйелермен танысты. Атап айтқанда, әлемнің жетекші генбанктерінде қолданылатын GRIN Global Community Edition (GGCE) және Genesys платформалары таныстырылды.
Сонымен қатар, 3–5 қараша аралығында Мұкин Қ.Б. Рабаттағы ИКАРДА Генбанкіне барып, оның жұмысы мен құжаттандыру жүйесімен танысты. Бұл сапар өсімдік генетикалық ресурстарын сақтау саласындағы әріптестікті нығайтуға және тәжірибе алмасуға мүмкіндік берді.
Семинар по генбанкам в Марокко: участие сотрудника КазНИИЗиР
С 27 по 31 октября 2025 года сотрудник КазНИИЗиР Мукин К.Б. принял участие в международном семинаре «Управление данными в генных банках», прошедшем в Рабате (Марокко). Мероприятие было организовано специалистами Crop Trust –Matija Obreza, Juan Carlos Alarcón и Yassine Nahdi.
В рамках семинара участники ознакомились с современными системами учёта и хранения данных генетических ресурсов, включая платформы GRIN Global Community Edition (GGCE) и Genesys, которые используются ведущими генными банками мира.
Кроме того, с 3 по 5 ноября Мукин К.Б. посетил Генбанк ИКАРДА в Рабате, где изучил его деятельность, инфраструктуру и систему документирования коллекций. Поездка позволила обменяться опытом и укрепить сотрудничество в сфере сохранения генетических ресурсов растений.
ҚазЕжӨШҒЗИ қызметкері Мерсин университетінде тағылымдамадан өтті
ҚазЕжӨШҒЗИ-ның өсімдіктер биотехнологиясы зертханасының ғылыми қызметкері Айгүл Амангелдиева 2025 жылғы 20 қазаннан 2 қарашаға дейін Түркиядағы Мерсин университетінде тағылымдамадан өтті. Іссапар Ғылым факультеті, Биотехнология кафедрасы және Өсімдік геномикасы зертханасында өткізілді.
Тағылымдаманың негізгі мақсаты – геномдық деректерді талдаудың заманауи әдістерін меңгеру, сондай-ақ болашақ ғылыми ынтымақтастық мүмкіндіктерін талқылау болды.
Стажировка жетекшісі – Мерсин университетінің ассоцированный профессоры Muhammad Azhar Nadeem, h-индексі 26. Ол SCI/SCIE журналдарында 80-нен астам ғылыми мақала жариялаған, өсімдіктердің молекулалық генетикасына арналған 10-нан астам кітап тарауының авторы. Сонымен бірге бірнеше халықаралық ғылыми журналдардың редакциялық алқасының мүшесі және түрлі COST жобаларына қатысады.
Доктор Надим Springer баспасынан шыққан «Legumes Biofortification» кітабының бас редакторы, сондай-ақ Springer Nature шығарған үш кітаптың тең редакторы болып табылады.
Сотрудник КазНИИЗиР прошла стажировку в Университете Мерсина
Сотрудник лаборатории биотехнологии растений КазНИИЗиР Айгуль Амангельдиева прошла стажировку с 20 октября по 2 ноября 2025 года в Университете Мерсина, Турция. Программа проходила на факультете науки, кафедре биотехнологии и в лаборатории растительной геномики.
Основная цель стажировки – освоение современных методов анализа геномных данных и обсуждение перспектив научного сотрудничества.
Руководитель стажировки – ассоциированный профессор Университета Мерсина Muhammad Azhar Nadeem, h-индекс 26. Он автор более 80 научных статей в журналах SCI/SCIE и более 10 глав в книгах по молекулярной генетике растений. Также входит в редакционные коллегии международных научных журналов и активно участвует в проектах COST.
Доктор Надим является главным редактором книги «Legumes Biofortification» (Springer) и со-редактором трёх книг, изданных Springer Nature.
Қазақ ғалымдары Сербиядағы халықаралық топырақтану конгресіне қатысты
2025 жылғы 20–23 қазан аралығында ҚазЕжӨШҒЗИ топырақтану және агрохимия зертханасының бас ғылыми қызметкері Кененбаев С.Б. Белград маңындағы қыратты аймақта өткен Топырақтану қоғамының 4-ші Халықаралық және 16-шы Ұлттық конгресіне «Топырақты қайта қауыштыру – Топырақ денсаулығы үшін ғылым» атты шараға қатысты.
Конгресс жұмысына 300-ден астам маман қатысты. Олардың қатарында Сербияның қоршаған ортаны қорғау, ауыл шаруашылығы, орман шаруашылығы және су ресурстарын басқару министрліктерінің өкілдері, БҰҰ Қоршаған орта бағдарламасының сарапшылары, Германия, Австрия, Польша, Чехия, Қазақстан, Армения, Әзірбайжан, Сербия, Босния және Герцеговина, Хорватия және басқа елдердің ғылыми-зерттеу институттары мен университеттерінің ғалымдары болды. Сонымен қатар ірі агрохолдингтер, бизнес құрылымдар және қоғамдық ұйымдардың өкілдері де қатысты.
Конгресс мақсаты
Шараның негізгі мақсаты – тәжірибе және білім алмасу, халықаралық байланыс орнату, ғылыми диалогқа арналған алаң құру және тақырыптық желілерді қалыптастыру. Конгресте қазіргі жаһандық экологиялық мәселелер талқыланды: климаттың өзгеруі, биологиялық әртүрліліктің азаюы, қоршаған ортаның ластануы.
Конгресте келесі ғылыми бағыттар қамтылды:
ауыл шаруашылығының климаттың өзгеруіне бейімделуі мен салдарын азайту; климаттың өзгеруінің орман топырақтарына ықпалы; топырақтағы көміртекті басқару және «Soli Toc» әдісімен оның көлемін бағалау; топырақтың экофункционалдығы және жаңа тұрақтылық парадигмасы;
Словенияның 2025 жылғы топырақ классификациясы; ауыл шаруашылығы дақылдарының қоректік құндылығын арттыруға бағытталған биофортификация; топырақ сапасын жақсартудағы микроорганизмдердің рөлі; жүгері өндірісіндегі микробтық инокулянттардың мүмкіндіктері мен шектеулері; сыртқы енгізулерсіз азот айналымын қалпына келтірудің LOOGINEKO моделі; топырақ денсаулығы және биоалуантүрлілік; регенеративті егіншілік әдістері; Балқан өңіріндегі ластанған аумақтарды басқаруды жақсарту; топырақ құнарлылығын арттыруда цеолиттер мен органоминералды тыңайтқыштардың рөлі.
Сонымен бірге Living Labs (тірі зертханалар) әдістемесін қолдану – ғылыми зерттеулерді жергілікті қауымдастықтармен біріктіріп, жаңа шешімдерді бірге әзірлеу, сынақтан өткізу және енгізу мәселелері қарастырылды.
Қатысудың нәтижелері
Командировка аясында халықаралық ғылыми әріптестік нығайып, тәжірибе алмасу жүзеге асты. Қазақстандық топырақтану ғылымының жетістіктері халықаралық алаңда ұсынылып, алынған материалдар мен жаңа байланыстар зертхананың алдағы ғылыми жұмыстарына пайдаланылатын болады.
Почвенный конгресс собрал учёных из более чем 10 стран: участие принял КазНИИЗиР
С 20 по 23 октября 2025 года главный научный сотрудник лаборатории почвоведения и агрохимии КазНИИЗиР Кененбаев С.Б. принял участие в 4-м Международном и 16-м Национальном конгрессе Почвенного общества Сербии «Воссоединение почв – Наука ради здоровья почвы», который состоялся в предгорье Белграда, в 60 км от столицы.
Мероприятие собрало более 300 участников, среди них – представители министерств охраны окружающей среды, сельского хозяйства, лесного хозяйства и водных ресурсов Сербии, специалисты Программы ООН по окружающей среде, учёные исследовательских институтов и университетов из Германии, Австрии, Польши, Чехии, Казахстана, Армении, Азербайджана, Сербии, Боснии и Герцеговины, Хорватии и других стран. В форуме также участвовали представители агрохолдингов, бизнес-центров и общественных организаций.
Основные цели конгресса
Конгресс был направлен на обмен научным опытом, установление профессиональных связей и создание международной платформы для диалога в области почвоведения и охраны окружающей среды. В центре обсуждений – ключевые глобальные вызовы: изменение климата, потеря биологического разнообразия, загрязнение окружающей среды.
Тематика научных секций
Участники рассмотрели широкий спектр вопросов, среди которых: адаптация сельского хозяйства к климатическим изменениям; влияние изменения климата на лесные почвы; углеродное хозяйство и оценка почвенного углерода (Soli Toc); экофункциональность органического вещества почвы; классификация почв Словении 2025; биофортификация и роль микроорганизмов в улучшении качества почвы; микробные инокулянты в выращивании кукурузы; восстановление азотного цикла без внешних входов (модель LOOGINEKO); здоровье почвы и биоразнообразие; регенеративное земледелие; управление загрязнёнными участками в странах Балканского региона; роль цеолитов и органоминеральных удобрений в управлении плодородием.
Особое внимание уделено внедрению подхода Living Labs (живые лаборатории) – интеграции научных исследований с местными сообществами для совместного создания и тестирования инновационных решений для устойчивого землепользования.
Итоги участия
Командировка позволила укрепить международные научные связи, обменяться опытом и представить достижения Казахстана в области почвоведения на международной площадке. Полученные материалы и контакты будут использованы в дальнейшей научно-исследовательской работе лаборатории.
Свежие комментарии