Президент Касым-Жомарт Токаев, находящийся с рабочей поездкой в Алматы, осмотрел отремонтированное здание Национальной академии наук «Ғылым ордасы» и провел встречу с научным сообществом.
Фото из открытых источников
Президент остановился на принимаемых в стране мерах по развитию науки и высшего образования. В частности, количество грантов на подготовку квалифицированных кадров за последние годы увеличилось в полтора раза. В Казахстане действуют филиалы 12 престижных вузов мира. Вскоре откроются еще несколько. Все больше университетов занимаются научными исследованиями. Открываются технологические парки и инженерные центры. Ежегодно 500 ученых проходят стажировку за рубежом. Министерство выделяет тысячи грантов молодым ученым. Все эти меры призваны оказать положительное влияние на развитие науки.
Фото из открытых источников
В заключение Президент сообщил, что в ближайшие два года еще раз будет увеличено количество грантов на исследования молодых ученых. На эти цели предполагается выделить 18 млрд тенге из бюджета. Также он отметил, что в стране будут предприняты новые усилия, направленные на поддержку науки и ученого сообщества.
В завершение мероприятия Касым-Жомарт Токаев подчеркнул, что социальная поддержка молодых ученых – задача государства, и торжественно вручил жилищные сертификаты 10 молодым ученым.
Фото из открытых источников
На встрече также выступили президент Национальной академии наук Ахылбек Куришбаев, заместитель председателя Совета молодых ученых при Национальной академии наук Шахислам Лайсханов.
От Казахского научно-исследовательского института земледелия и растениеводства на данной встрече присутствовал директор Талдыкорганского филиала Айдар Нурланов.
Европейский союз в рамках политики экономического давления утвердил импортные пошлины на поставки зерновых и масличных культур из России и Беларуси. Они вступят в силу с 1 июля 2024. Для мягкой пшеницы это 95 еврона тонну, для ржи и ячменя 93 евро, для дурума 148 евро, и так далее — перечень длинный. Об этом сообщает ElDala.kz
Фото из открытых источников
При этом, для самой РФ санкции чисто символические, поскольку в Европу в 2023 году она поставила лишь около 1 млн тонн зерновых культур.
А вот для Казахстана наложенные на россиян ограничения открывают возможности по наращиванию в Европу твердой пшеницы. Ведь из того 1 млн тонн зерна, который РФ отгрузила в ЕС в 2023 году, примерно половину объема занимал дурум.
Сам Казахатан в 2023 году экспортировал 743,5 тыс. тонн твердой пшеницы на $250 млн.
Основным покупателем стала Италия, куда ушло 60% экспортного объема (446 тыс. тонн) на $150 млн. Также крупными покупателями стали Турция (98 тыс. тонн), Тунис (74 тыс. тонн) и Латвия (62 тыс. тонн).
Для сравнения, в 2022 году экспорт дурума из Казахстана составил всего 193 тыс. тонн (на $92 млн), половина объема тогда также пришлась на Италию.
Таким образом, Казахстан за год увеличил поставки твердой пшеницы на экспорт почти в четыре раза в объеме.
, в 2023 году Россия поставила в страны Евросоюза 441 тыс. тонн дурума. И сейчас у Казахстана есть возможность побороться за освобожденную Россией нишу. Конкурировать тут придется с Канадой (она отгрузила в ЕС 497 тыс. тонн в 2023 году) и Турцией (711 тыс. тонн в 2023).
Конкурентным преимуществом Казахстана должно стать высокое качество твердой пшеницы: в условиях дефицита влаги и обилия солнца дурум к центральных регионах страны получается с очень высоким показателем стекловидости, выше 90%. А это основной параметр, по которому итальянцы оценивают сырье для производства высококачественных макарон.
Министры сельского хозяйства ШОС в ходе 9-го заседания под председательством Казахстана обсудили развитие торговых отношений с продукцией сельского хозяйства, а также выдвинули предложения по укреплению многостороннего сотрудничества, включая направления аграрной науки, информационных технологий, продовольственной безопасности и изменений климата, передает пресс-служба Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан.
Фото: Gov.kz
Партнеры по ШОС являются важными рынками сбыта и поставщиками сельхозпродукции не только для Казахстана, но и для других стран. Китайская сторона отмечает, что по итогам 2023 года товарооборот Китая со странами ШОС достиг 19 млрд долларов США и увеличился вдвое с 2010 года — момента создания механизма совещания министров сельского хозяйства стран ШОС. Двусторонняя торговля Казахстана и Китая также внесла свою лепту в положительную динамику, так как по итогам 2023 года этот показатель увеличился почти в 2 раза, достигнув объема 1,3 млрд долларов США. Для Таджикистана товарооборот со странами ШОС — это 90% торговли сельскохозяйственной продукцией, для Российской Федерации треть аграрного экспорта страны — это рынки партнеров по ШОС.
«Если для АПК Казахстана зерновая индустрия является ключевой, мы работаем над повышением ее эффективности, а также развиваем глубокую переработку, то примером новой страновой ниши может стать кормопроизводство», — отметил министр.
Казахстан видит большие перспективы в части производства кормов, в том числе и с реализацией на внешние рынки, например, на рынок Ирана, который импортирует фуражный ячмень для корма животных (2,5–3 млн тонн).
По итогам 9-го заседания министров сельского хозяйства ШОС была утверждена программа сотрудничества государств-членов ШОС в области селекции и семеноводства. Согласно программе, запланировано создать условия для сотрудничества между органами в области селекции и семеноводства государств-членов ШОС; провести совместные научные исследования и обмениваться технологиями; обмениваться информацией по вопросам нормативно-правового регулирования в области селекции и семеноводства.
Для конкретизации намерений Айдарбек Сапаров предложил провести семинар селекционеров на базе одного из ведущих научно-исследовательских институтов Казахстана, в ходе которого предстоит определить интересы и потребности стран в генетическом материале. К примеру, Казахстан заинтересован в семенах овощей, семенах риса, которые позволяют сократить потребление воды. Участники совещания высоко оценили вклад Казахстана в организацию и проведение встречи, разработку программы селекции и семеноводства. 10-е заседание министров сельского хозяйства ШОС пройдет под председательством КНР.
В 2023 году в Казахстане произведено 672 тыс. тонн растительного масла, а до конца текущего года данный показатель планируется увеличить до 750 тыс. тонн. Об этом на заседании правительства заявил министр сельского хозяйства Айдарбек Сапаров.
Фото из открытых источников
По информации Минсельхоза, в производстве растительного масла в настоящее время задействовано 80 предприятий. Динамика производства положительная: в 2023 году рост составил 4,3% (в 2022 году было произведено 644 тыс. тонн масла). Обеспеченность данной продукцией на сегодня составляет 183%.
«За три месяца текущего года произведено 194,3 тыс. тонн масла растительного. До конца года прогнозируется увеличение производства до 750 тыс. тонн. Это будет достигнуто за счет расширения посевных площадей, предоставления оборотных средств на закуп сырья и реализации новых инвестпроектов», — проинформировал глава Минсельхоза.
Отметим, что в текущем году начата реализация трех проектов общей мощностью 100 тыс. тонн в Северо-Казахстанской и Восточно-Казахстанской областях. Для повышения рентабельности проектов открыт рынок Китая для сбыта готовой и побочной продукции в виде жмыха и шрота.
Сегодня в Казахском научно-исследовательском институте земледелия и растениеводства при поддержке Президента Национальной Академии наук Республики Казахстан, академика Куришбаева А.К. прошла церемония прощания с известным ученым, доктором сельскохозяйственных наук, профессором, академиком НАН РК Мехлисом Касымовичем Сулейменовым.
Проводить в последний путь Мехлиса Касымовича Сулейменова и разделить горечь утраты вместе с его родными и близкими пришли государственные и общественные деятели, известные деятели наук, друзья, родственники.
(Присутствующие говорили на двух языках – ред.)
Траурный митинг открыла Председатель Правления Казахского научно-исследовательского института земледелия и растениеводства Шолпан Бастаубаева.
— Құрметті халайық, әріптестер, қонақтар, Мехлис Қасымұлының отбасы! Бүгін Қазақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы ғылыми зерттеу институттын мекемесінде Қазақстан республикасы Ұлттық ғылым академиясының қолдауымен, әлемге танымал академик-ғалым Мехлис Қасымұлы Сүлейменовтың өмірден өтуіне байланысты қараулы митингті ашуға рұқсат етіңіздер. Ғылымдағы өмір жолын қысқаша айтуға рүқсат етіңіздер!
Вся трудовая биография Сулейменова Мехлиса Касымовичабыла посвящена служению аграрной науке и своему народу. Это один из известных и ярких ученых Казахстана с международным признанием, являющегося автором более 20-ти технологий в области зернового производства и сортовой технологии интенсивного земледелия. С именем Мехлиса Сулейменова связаны многие достижения «целинной» науки, передовые идеи и технологии, которые признаны в международных научных общественных кругах и передовых зерновых держав мира.
Свою научно-трудовую карьеру он начал в Актюбинской сельскохозяйственной опытной станции. Именно он стал автором нового направления в земледелии Казахстана. Академик Сулейменов М.К., глубоко проанализировав исследования и изучив результаты исследования ученых Канады, США, Австралии, разработал и внедрил новое направление, которое стало революционным в земледелии для засушливых регионов.
Доктор сельскохозяйственных наук, профессор, академик Российской академии наук и Казахстана, имел всеобщее признание как в Казахстане, так и в странах СНГ и дальнего зарубежья.
Академик Сулейменов Мехлис Касымович упорно занимался не только наукой, но и изучением иностранных языков. Достаточно сказать, что в СССР ему не было равных в знании английского применительно к сельскохозяйственной тематике. Он был приглашен в качестве международного эксперта по сельскому хозяйству от РК в Организацию Объединенных Наций. Владел 14-тью языками, свободно читал лекции в ведущих зарубежных университетах мира, пропагандируя новые мировые революционные технологии земледелия и достижения казахстанской науки и ученых.
При всех его высоких научных и общественных регалиях он оставался скромным интеллигентом по духу и патриотом своей Родины. Вместе с супругой и верным соратником Раисой Петровной они воспитали двоих достойных сыновей Радия и Максима, которые сегодня трудятся в сфере АПК.
Имя Сулейменова М.К. золотыми буквами вписано в Почетную книгу выдающихся мэтров отечественной и мировой сельскохозяйственной науки. Уход из жизни Мехлиса Касымовича – тяжелая утрата для нашей науки и страны.
От имени Президента Национальной Академии наук Республики Казахстан, академика Куришбаева Ахылбека Кажигуловича, от коллектива нашего института, от имени всех ученых страны, выражаю самые искренние и теплые соболезнования семье, родным, близким, соратникам и ученикам. Светлая память об Академике навсегда останется в наших сердцах, ученых, в нашей памяти, а его имя и дела в истории становления аграрной науки страны – отметила Шолпан Бастаубаева.
Председатель Правления Казахского научно-исследовательского института Шолпан Бастаубаева также зачитала письмо соболезнование родным и близким академика от министра науки и высшего образования РК Саясата Нурбек.
— Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігінің атынан ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, профессор, ҚР ҰҒА академигі Мехлис Қасымұлының өмірден өтуіне байланысты отбасына, туған-туыстарына орны толмас ауыр қайғыға ортақтасып көңіл айтамын.
Мехлис Қасымұлы ұзақ жылдар бойы еліміздің аграрлық ғылымын дамыту жолында аянбай еңбек етіп, елімізде ғана емес, әлемдік ғылыми аренада да өз орнын тауып, артынан өшпес із қалдырды. Еселі еңбегі бағаланып, жоғары жетістіктері үшін Қазақстан Республикасы Бейбітшілік және рухани келісім Президенттік сыйлығының тұңғыш лауреаты атанды.
Ардақты ағамыздың осындай өңелі өмір жолы ұрпақтан-ұрпаққа үлгі болып, ғылыми қауымдастықтың, ел-жұртының, жақындарының жүрегінде мәңгі сақталары сөзсіз. Марқұмның жатқан жері жайлы, топырағы торқа болсын. Артында қалған ұрпақтарына ұзақ ғұмыр берсін,- делінген министрдің көңіл айту хатында.
Также письмо соболезнования семьям и близким академика направил министр сельского хозяйства РК Айдарбек Сапаров. Его зачитал Председатель правления «Национального аграрного научно-образовательного центра» (НАНОЦ) Бауржан Касенов.
— Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясының академигі, Ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, профессор, Ауыл шаруашылығының ғылым академиясының академигі, Қазақстан Республикасы Бейбітшілік және рухани келісім Президенттік сыйлығының тұнғыш лауреаты Сүлейменов Мехлис Касымұлының қайтыс болуына байланысты марқұмның отбасына, туған-туыстарына қайғырып көңіл айтамын!
Бұл қазақ ғылым үшін орны толмас ауыр қаза болып отыр. Мехлис Қасымұлы еліміздің ауыл шаруашылығы саласының дамуына үлкен серпін берген, аграрлық ғалымның жарқын тұлғасы.
Бар ғұмырың ғылымға арнаған академик Мехлис Қасымұлының жарқын бейнесі әрдайым жадымызда мәңгі сақталады, — делінген министрдің көңіл айту хатында.
В ходе официальной церемонии прощания с выдающимся государственным и общественным деятелем, академиком с мировым именем Мехлисом Сулейменовым, выразил слова соболезнования заместитель председателя правления по инновациям Ғалиолла Мейірман.
— Бүгінгі қаралы митингті жалғастырайық. Қалқымыздың, ұлтымыздың мақтанышы, ауыл шаруашылығын бүкіл әлемге танытушы, арамыздан кеткен Мехлис Қасымұлының отбасына бәріміз көңіл айтамыз. Біздің институттын қабырғасынан шығарып тұрған бізге үлкен аброй, атақ болып түр, — деді Ғалиолла Мейірман.
Академик Национальной академии наук Казахстана, вице-президент НАН РК, председатель Отделения аграрных наук НАН РК Тлектес Есполов сказал следующее:
— Өмірден қаншама ғұлама адамдар өтіп жатыр. Бүкіл әлем мойындаған ғалым Мехлис Сулейменов 85 жасында өмірден өтті. Қаншама шетелдің азаматтары телеграмма жіберді. Осының бәрі Қазақстанның, әр мемлекеттің өркениеттілігі сол мемлекеттің біліміне байланысты. Ал әлемге бізді таныстырған академик Мехлис Қасымұлы. Қайығыларыңызға ортақпын, иманы саламат болсын, — деді Тілектес Есполов.
Затем свои слова соболезнования выразил первый заместитель ректора КазНАУ Пиримкул Ибрагимов.
— Қадырменді қауым, құрметті әріптестер! Бүгін Қазақ Ұлттық аграрлық зерттеу университетінің ректоры Ақылбек Күрішбаев, бір топ университеттің профессорларының атынан Мехлис Қасымұлы ағамыздың отбасына көңіл айтқымыз келеді. Мықты ғалым адам болған, Қазақстанда ол сияқты лингвист адам болмады. АҚШтың ғалымдарыда естіп отыр, көңіл айтып жатыр. Отбасына көңіл айтамыз. Болашақта Мехлис ағамыз сияқты, орын басатын әріптестеріміз көп болсын, — деді Пірімкул Ибрагимов.
К присутствующим обратился также государственный деятель, академик Серик Сейдуманов.
— Уход известного академика Мехлиса Сулейменова воспринята, как тяжелейшая и невосполнимая утрата. Ушел талантливый ученый, верный товарищ и неутомимый исследователь, опытный руководитель и педагог. Блистательный по содержанию и впечатлящий по достижениям трудовая и научная биография Мехлиса Касымовича Сулейменова, это неповторимый и яркий путь успешного самоутверждения и образец содержательной, творческой жизни настоящего патриота и творца. Многогранный, вдумчивый ученый с большим сердцем, блестящий образец для своих авторитетных коллег и учеников. Высоковалифицированный специалист в лучших академических и научных традициях. В памяти тех, кто его знал наш аксакал навсегда останется настоящим другом и неутомимым труженником и преданным сподвижником науки. Уважаемые родственники и коллеги Мехлиса Касымовича, выражаю свои глубокие соболезнования, — в своём выступлении отметил Серик Сейдуманов.
Тёплыми воспоминаниями о своем однокурснике поделился профессор, академик НАН РК, член РАСХН, РАН и УААН Рахым Оразалиев.
Также выразили свои соболезнования родным и близким, председатель правления ТОО «НПЦЗХ им. А.И.Бараева» Тимур Савин; селекционер, ученый по международным проектам Биторе Джумаханов.
Свою глубокую признательность за уважение и почтение к памяти мужа выразила его жена Раиса Петровна.
— Я благодарна всем. Если он надолго уезжал в командировку, то брал с собой много рубашек. Он весь мир объездил благодаря тому, что знал иностранный язык. Я желаю всем изучать иностранные языки, потому что это обширные знания. Спасибо всем еще раз, — отметила жена академика Раиса Петровна.
— Для меня папа был самым лучшим. В любом моем возрасте он был примером, по отношению к другим, семье, особенно к работе. Я тоже выбрал агрономию и всегда старался быть похожим на него. Заниматься любимой работой, объяснять полученный результат. Мне кажется, это для ученого самое важное – подчеркнул сын академика Радий Сулейменов.
Затем гроб с телом выдающегося ученого проводили в последний путь.
Мехлис Сулейменов был похоронен на центральном кладбище, где покоятся многие известные ученые — Изтелеу Абугалиев, Айгуль Абугалиева, Орынбек Торешов и многие другие.
Центральное кладбище находится в поселке Алмалыбак, Карасайского района, Алматинской области.
26 мая 2024 года на 85 году ушел из жизни ученый мирового уровня, высокопрофессиональный специалист в области земледелия и растениеводства, академик НАН Казахстана и АН России Сулейменов Мехлис Касымович.
Вся его трудовая биография была посвящена служению науке. Мехлис Касымович начинал свою научную карьеру в Актюбинской сельскохозяйственной опытной станции. Но основное становление как ученого проходило в Шортанды, в бывшем Всесоюзном научно-исследовательском институте зернового хозяйства (ныне Научно-производственный Центр зернового хозяйства им А. И. Бараева), где он прошел путь от аспиранта до директора Всесоюзного научно-исследовательского института зернового хозяйства. Особенно ярко талант Мехлиса Касымовича как ученого раскрылся на посту директора Всесоюзного научно-исследовательского института зернового хозяйства. Академик Сулейменов, глубоко проанализировав исследования в Шортанды и изучив результаты исследования ученых Канады, США, Австралии, разработал новое направление для земледелия засушливых районов.
Академик Сулейменов Мехлис Касымович много труда вложил в развитие науки Независимого Казахстана в области наук о научно-обоснованном земледелии и растениеводства, технологии производства зерновых культур, продвижения и развития почвенозащитной технологии земледелия в рискованых регионах северного Казахстана. Он один из известных и ярких ученых Казахстана с международным признанием, являющегося автором более 20-ти технологий в области зернового производства и сортовой технологии интенсивного земледелия. Его передовые идеи и технологии являются признанными в международных научных общественных кругах и передовых зерновых держав мира. Под его руководством и его кропотливым трудом достигнуты огромные успехи казахстанской аграрной науки, он пользовался заслуженным авторитетом среди ученых ведущих зарубежных стран, ученых НИИ, зарубежных компаний и фермеров Казахстана.
Доктор сельскохозяйственных наук, профессор, академик Российской академии наук и Казахстана, Мехлис Касымович был хорошо известен в научных и общественных кругах Казахстана, России, в странах СНГ. Его имя — визитная карточка Казахстана для ученых в области сельского хозяйства США, Канады, Австралии и других стран.
С ростом научной известности шло расширение общественной деятельности М.К. Сулейменова. Свидетельством признания заслуг академика Сулейменова стало избрание депутатом Верховного Совета Казахской ССР, был членом ЦК КП Казахстана, членом Правления Всесоюзного общества «Знание». В 1992 году академик Сулейменов стал первым лауреатом Президентской премии мира и духовного согласия Республики Казахстан. В 1995-97 гг. возглавлял общество дружбы «Казахстан — Украина». Награжден Почетной медалью «Фонд Мира», орденами и медалями Союза и РК.
Полиглот, знание более чем 15 иностранных языков позволяли ему свободно выражать свои научные воззрения, выступать на различных международных научных форумах и издавать свои публикации.
Талант, сочетающийся с аналитическим подходом к реальности, исключительной преданностью к труду, науке. В свое время — один самых молодых профессоров, а затем и академик ВАСХНИЛ. Он был членом диссертационных советов в Казахстане и в России, Председателем Экспертного совета ГАК по сельскохозяйственным наукам, вице-президентом Казахской академии сельскохозяйственных наук.
Широко известна деятельность Мехлиса Сулейменова в деле укрепления дружбы народов и международного сотрудничества: в качестве ученого и общественного деятеля он выезжал в США 17 раз, часто бывал в Канаде и Франции, ездил в Германию, Индию, Китай, Австралию, Польшу, Венгрию и многие другие страны.
Мехлиса Касымовича хорошо знает общественность, научный сельскохозяйственный мир. Он воспитал не одно поколение научных кадров – кандидатов и докторов наук. Сулейменов стал общепризнанным авторитетом в земледелии Союза и Казахстана. Таким ярким был путь Сулейменова М.К. к хлебной истине, к мировой известности.
При всех его высоких научных и общественных регалиях он оставался скромным, интеллигентом по духу и патриотом своей Родины. Вместе с супругой и соратником Раисой Петровной они воспитали двоих достойных сыновей Рафика и Максима, которые сегодня трудятся в сфере АПК.
С именем Мехлиса Сулейменова связаны многие достижения «целинной» науки. Именно он стал автором нового направления в земледелии Казахстана.
Академик Сулейменов Мехлис Касымович был приглашен в качестве международного эксперта по сельскому хозяйству от РК в Организацию Объединенных Наций. Избирался депутатом Верховного Совета Казахской ССР, Мажилиса Парламента РК.
Имя Сулейменова М.К. золотыми буквами вписано в Почетную книгу выдающихся мэтров отечественной и мировой сельскохозяйственной науки.
Академик Сулейменов Мехлис Касымович является основателем «зеленой революции» в земледелии Казахстана.
Мехлис Касымович подготовил большую научную школу, автор более 500 научных работ, в т.ч. более 60 монографий, учебников и научно-популярных трудов. Широко известны его труды и публикации на страницах зарубежных и республиканских изданий.
От имени Казахского научно-исследовательского института земледелия и растениеводства глубоко скорбим и выражаем искреннее соболезнование семье, родным и близким по поводу кончины известного академика НАН РК Сулейменова Мехлиса Касымовича.
Официальная церемония прощания состоится 28 мая в 11:00 в здании Казахского научно-исследовательского института земледелия и растениеводства.
Адрес: Алматинская область, Карасайский район, с. Алмалыбак.
С 13 по 17 мая заведующий лабораторией зернофуражных культур Аскар Баймуратов и научный сотрудник лаборатории биотехнологии Тамара Пазылова прошли стажировку в Центральном научно-исследовательском институте полевых культур г. Анкара (Турция).
На фото: Зав. лаб. ячменя НамукЭргюн, зав. лаб. зернофуражных культурАскар Баймуратов, научный сотрудник лаборатории биотехнологии Тамара Пазылова, менеджер департаментаХумеира Яман
Сотрудники КазНИИЗиР прошли недельную стажировку по селекции факультативного, голозерного ячменя и ознакомились с особенностями гибридизации генофонда по сохранению сортов ячменя.
— В Турции в основном растут зерновые культуры озимого направления. Ведутся селекционные и семеноводческие работы по факультативным ячменям. В основном озимые голозерные формы ячменя и среди них выделялись формы, которые по проекту были нам интересны – это факультативный ячмень. Факультативный ячмень у них идет в двух направлениях: факультативный ячмень кормового производства и факультативный ячмень для пищевой промышленности. Меня заинтересовали их формы, не светлые как у нас, а черные и светло-каштановые – рассказывает заведующий лабораторией зернофуражных культур Аскар Баймуратов.
Намук Эргюн — зав. лабораторией ячменя
По его словам, турецкие коллеги тоже заинтересовались нашими селекциями и сортами. В основном яровыми формами.
— Сейчас везде меняется климат. В этом году у них тоже зима была прохладная, снежного покрова практически не было. Но, несмотря на это полевые культуры у них хорошо растут. Хочу рассказать о том, как они создают свои сорта по фенологическим наблюдениям и как работает их технология по созданию сортов. Госкомиссия каждый год отправляет по этим сортам в количестве шести килограммов. И госкомиссия сама ведет все фазы действия по UPOV. Через два года они определяют: пустить этот сорт в производство или нет. А так у них селекция ведется только по гибридам шестого поколения. После чего идет производственный посев этих выделенных образцов. Два года они определяют урожайность и через два года отправляют в госкомиссию. Получается, что каждые десять лет выводят один сорт, – отмечает Аскар Баймуратов.
Как утверждает заведующий отделом, в марте этого года получил от турецких коллег семена 85 коллекций факультативных форм ячменя. В этом году посеяли под яровой. Теперь по этим яровым формам семена размножают. Половину посадят этой осенью, половину следующей весной.
— Для лабораторного анализа нужны факультативные формы, будем определять только по факультативным формам. Выделенные образцы будут отобраны для дальнейшего изучения в селекционных программах. По ДНК определению занимается наша лаборатория. Я в основном буду вести работу по изучению коллекции в полевых условиях: по скороспелости, по устойчивости к болезням на естественных фонах, по адаптации к нашим климатическим условиям и по определению засухоустойчивости и морозостойкости, — продолжает Аскар Баймуратов.
Заведующий отделом зернофуражных культур также рассказал о различиях по методике и о новом проекте.
— По селекции ячменя турецкие коллеги работают по методике Балыка, а у нас по Вавиловской методике. И по методике гибризации тоже различия есть: у нас работают по методике Вавилова, они по методике Твель. Питомники гибридизации зерновых культур у них находятся возле института, а селекционные питомники в поселке Голбаши, что на 45 км дальше от Анкары.
У нас новый проект на 2023-2025 годы по созданию факультативных форм ячменя. Это связано с изменяющимся климатом. Факультативный ячмень в народе называется – двуручка, а на интернациональном языке — факультативный ячмень. В Турции называют его альтернативный ячмень. Раньше у нас был сорт ячменя двуручка — Байшешек, сейчас его сеют под яровой ячмень. Двуручку сеют осенью и если будут бесснежные зимы, тогда уже пропадет посев и весной изреженный посев можно посеять этим же сортом. Урожайность на 10-15% больше, чем стародавние сорта – пояснил Аскар Баймуратов.
Все молодые ученые Турции магистратуру оканчивают в Америке. Институт платит в первый год за язык обучения и три года за обучение. Через американские университетские лаборатории проводят свои материалы через ДНК анализы и заносят в компьютер.
— В последние два года нами ведется селекционная работа по проекту АР 19678544 «Создание факультативных форм ячменя на основе методов селекции и биотехнологии для возделывания на богарных и неполивных землях Казахстана», основной целью работы является — Создание факультативного сорта ячменя на богарных и неполивных землях юго-востока, западного и центрального Казахстана с урожайностью в зависимости от зон возделывания от 25,0 до 40,0 ц/га, качеством зерна выше 14,0% белка. Это новая для нас тема. Сейчас, например, в Западных и Центральных областях сеют только яровые формы. Мы, когда будем создавать сорта для госкомиссии напишем, что в Западных и Центральных регионах под яровые культуры сеются, а в Юго-Восточных, Южных областях под озимую –подчеркнул Аскар Баймуратов.
Сотрудники КазНИИЗиР во время стажировки посетили все лаборатории, ознакомились с методами селекции и биотехнологии: фенологическое наблюдение за растениями ячменя F1-F6, гибридизация растений ячменя (кастрация и опыление), оценка по элементам устойчивости к разным видам болезней у ярового и озимого ячменя в лабораторных и полевых условиях.
— Прослушала курс по обработке статистических данных, полученных в результате селекционной работы с растениями ячменя. В данной стажировке получила новые навыки и подходы при работе с полевыми культурами (ячмень, пшеница, тритикале и др.). Благодарю ученого, заведующего лабораторией ячменя Намук Эргюн за организацию и проведение тренинга – отметила научный сотрудник лаборатории биотехнологии Тамара Пазылова.
Жамбыл облысында М.Х.Дулати атындағы Тараз өңірлік университетінің базасында, жуырда Атырау қаласында өткен III Ұлттық құрылтай отырысында Ұлттық академия ұсынған «Қуатты өңірлік ғылым – қуатты өңір» бастамасын іске асыру аясында өңірлік ғылымды дамыту мәселесі бойынша Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясы Президиумының көшпелі отырысы өтті.
Отырысқа Жамбыл облысының әкімі Ербол Қарашөкеев, ҚР Ауыл шаруашылығы, Ғылым және жоғары білім, Су ресурстары және ирригация, Экология және табиғи ресурстар вице-министрлері, ҚР Парламенттің қос палатасының депутаттары, ҰАҒББО АҚ, «Атамекен» ҰКП, «Ғылым қоры» АҚ, ЖОО және ҒЗИ бірінші басшылары, өңірлік бизнес субъектілерінің басшылары, стейкхолдерлер, жетекші ғалымдар, тәуелсіз сарапшылар, сондай-ақ бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері қатысты.
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, өңірлік ғылымды дамыту өндіріске инновацияларды енгізудің және әлемнің жетекші экономикалық державаларына өндірісті қысқа мерзімде техникалық және технологиялық қайта жарақтандыруды қамтамасыз етуге, дамуға мүмкіндік береді. Осыған байланысты ҚР Президентінің жанындағы ҚР ҰҒА Президенті Ақылбек Күрішбаев алқалы жиында бірқатар ұсыныс айтып, сөз алды.
— Мемлекет басшысы Қ.Тоқаевтың қолдауының арқасында отандық ғылымды дамыту бойынша елімізде бұрын-соңды болмаған ауқымды іс-шаралар қабылдануда. Ғылымның практикалық маңызын арттыру, оны экономика мен қоғамның озық дамуын қамтамасыз ететін нақты экономикалық ресурсқа айналдыру үшін біз ғылыми-зерттеулерді ұйымдастырудың заманауи жүйесін құруымыз керек. Бұл тұрғыда өңірлік ғылымды дамыту – ғылым мен экономиканың нақты секторының байланысын нығайтудың негізгі факторы.
Өкінішке қарай, Қазақстанда өңірлік ғылымды дамыту мәселелері іс жүзінде назардан тыс қалды әрі мұнда елеулі диспропорция байқалады. Аймақтық ғылым жүйесінде зерттеуші ғалымдардың тек 35%-ы жұмыс істейді. Нәтижесінде, барлық ішкі шығындардың 66%-ы, бағдарламалық-нысаналы және базалық қаржыландырудың 79%-ы, ғылыми-зерттеулерді гранттық қаржыландырудың 75%-ы Алматы және Астана қалаларына тиесілі. Жергілікті бюджеттерден ғылымды қаржыландыру көлемі өте төмен, оның үлесі 2023 жылы Ғылыми зерттеулерге жұмсалған жалпы шығындардың 0,4% ғана құрады. Еліміздің 10 өңірінде бұл мақсаттарға жергілікті бюджеттерден қаражат мүлдем бөлінбеді. Екінші жағынан, жергілікті жерлерде білімді тарату жүйесі іс жүзінде жоқ. Ғылым нақты сектордың проблемаларын білмейді, ал бизнес ғалымдардың мүмкіндіктерін білмейді. Өңірлік ғылымды дамыту проблемаларын шешуде және оның өндіріспен байланысын нығайтуда жергілікті атқарушы органдардың да рөлі өте төмен.
АҚШ-та әрбір штатта дерлік ірі зерттеу университеттері, өңірлік ғылыми орталықтар бар, олар сол өңірдің экономикасын дамытудың инновациялық орталығы, «ми хабы» болып саналады. Олардың жұмысын тікелей штат губернаторы үйлестіріп отырады. Өкінішке қарай, Қазақстанда ғылыми қамтамасыз етудің бұндай өңірлік жүйесі жоқ,- деді А.Күрішбаев.
Енді өңірдің ғылыми ұйымдарын басқаруына, жергілікті жерлерде білім тарату орталықтарын құру және олардың жұмыс істеуі мәселелерінде жергілікті атқарушы органдардың рөліне ерекше назар аударылатын болады. Сонымен қорытындылай келе, Ұлттық ғылым академиясы жоғарыда аталған іс-шараларды Жамбыл облысының аймағында пилоттық режимде жүзеге асыруды және оны кейіннен еліміздің барлық өңірінде іске асыруды ұсынды.
Қазақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының Басқарма Төрағасы Шолпан Оразовна Бастаубаева «Қуатты өңірлік ғылым – қуатты өңір» тақырыбы бойынша ҚР Президентінің жанындағы ҚР Ұлттық ғылым академиясы Президиумының көшпелі отырысында баяндама жасады.
-Қазақстан – аграрлық мемлекет екендігі баршаңызға белгілі, осы орайда «Қуатты өңірлік ғылым – қуатты өңір» тақырыбындағы Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы Президиумының көшпелі отырысына қатысуға мүмкіндік бергендеріңізге алғысымды білдіремін!
«Жамбыл облысының агроөнеркәсіп кешені өнімділігін арттыруға бағытталған Қазақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының жетістіктері» атты баяндамамда ғылыми әзірлемелерді өндіріске енгізу қажеттігі, оның тиімділігі туралы айтатын боламын.
Ғылым жетістіктері – Өндіріске
Ғылымның дамуы іргелі және қолданбалы зерттеулерді ұштастыра келе, оның нәтижесін өндіріске енгізумен толық циклды қамтуы тиіс.
Бұл салада тоқсан жылдық тарихы бар Қазақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты агроғылым саласында өзіндік орны бар, жетекші мекеме екендігі сөзсіз.
Мұның айғағы:
— біріншіден кадр әлеуеті, яғни жалпы 305 қызметкердің 94-і ғылыми қызметкерлер, оның ішінде 51-і ғылыми дәрежесі бар ғалымдар;
— екіншіден ғылыми зерттеулер жүргізуге және отандық ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілерді сапалы қамтамасыз етуде 3 300 гектар егістік алқап бар;
— үшіншіден институт жыл сайын 3 500 тонна ауылшаруашылық дақылдарының кондициялы, сапалы тұқымын өндіреді;
— өндіріске енгізуге дайын егістік дақылдардың сорттары мен будандары және оларды өсіру агротехнологиялары бойынша 200-ден астам ғылыми әзірлемелер;
— институттың зияткерлік меншік құқығының әлеуеті жоғары.
Осы слайдта көрініп тұрғандай, институт селекционерлері шығарған сорттар мен будандардың 64-і осы Жамбыл облысындағы шаруашылықтардың өндірісінде өсіруге ұсынылған.
Жыл сайын суғармалы судың азаюы – бұл табиғи құбылыс және мемлекетіміз су ресурстары бойынша көршілес елдерге тәуелді екендігі баршамызға мәлім. Осы орайда ғалымдарымыз құрғақшылыққа төзімді сорттарды шығарумен қатар, су үнемдеу, ылғал сақтау сияқты агротехнологияларды да зерттеп, нәтижелерімен бөлісіп келеді.
Тамшылатып, спринкерлі, дискретті және тағы басқа суғару әдістері бойынша, ылғал сақтау технологиялары бойынша, сонымен бүгінгі таңда экологиялық өнім өндіру өзектілігіне байланысты органикалық егіншілік бойынша мәліметтер осы слайдта келтірілген.
Барлық агротехнологиялық іс-шараларды сақтай отырып, тамшылатып суғаруда қызылшадан 100 тоннадан астам өнім алу, топырақты өңдеу әдістерін тиімді пайдалануда дәнді дақылдардан тұрақты 70 центнерге дейін өнім алу мүмкіндіктері әзірленген.
Еліміздің оңтүстік өңіріндегі тәлімі аймақта өсірілетін басты дақыл – ол күздік бидай. Қазіргі таңда статистикалық мәліметтер бойынша республика бойынша 580 мыңға жуық гектар егістікті құрайды, және мұның 79 пайызы оңтүстік және оңтүстік-шығыс өңірлердің үлесіне тиесілі және осы егістердің 85 пайызы біздің институт ғалымдары шығарған сорттармен себіледі.
Тұқым шаруашылығын дамыту
Шығарылған сорттарды әрі қарай өндіріске жеткізудің басты жолы бірінші кезекте тұқым шаруашылығын тиімді ұйымдастыра білу.
Бүгінде институтта тұқым өңдейтін 3 желі жұмыс жасайды:
Мал азықтық және майлы дақылдар бойынша;
Астық дақылдары бойынша;
және қант қызылшасы бойынша кіші тізбек.
Жоғарыдағы суретте былтыр жыл соңында іске қосылған Ғылым қоры гранты есебінен салынған жаңа зауыт. Осы желілерді тиімді пайдалану арқасында тұқымды тазалау барысында сорттық тазалығы сақталады.
Институт бірегей және элиталы тұқымдарды өндіреді, мына слайдта негізгі дақылдар бойынша тұқым өндіріс көлемі берілген, былтырғы жылы «Агропарк «Оңтүстік» жауапкерлішігі шектеулі серіктестігі қосылуына байланысты кейбір дақылдар бойынша тұқым өндірісі 5 есеге дейін өсуі жоспарлануда.
Сонымен қатар, айта кету керек, институт материалды-техникалық базаны жаңарту мәселесіне де көңіл бөледі, бұл орайда Ұлттық аграрлық ғылыми-білім беру орталығына, Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университетінің басшылары үлкен рақмет.
Алдағы 5 жылдықта мемлекеттік инвестициялық жоба аясында 5 миллиард теңгеден астам қаржыға жаңа ауыл шаруашылығы техникалары мен жабдықтарын сатып алу қарастырылған.
Ендігі тағы бір жоспарымыз институтта жүгерінің ата-аналық формаларының жоғары сапалы тұқымын өңдейтін зауыт салу.
Жоғарыда аталған іс-шаралардың барлығы сайып келгенде еліміздегі фермерлерді сапалы отандық тұқыммен қамтамасыз ету болып табылады.
Қант өнеркәсібі
Елімізде қант тапшылығы бар, оны мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлыда қант қызылшасының тұқыммен қамтылу деңгейі 5 пайыздан аспайтындығы туралы бірнеше рет көтерді.
Қазақстанда қант қызылшасының егіс алқабын 2028 жылы 24 мың гектарға дейін жеткізу жоспарланған, ал биылғы жылы Жамбыл облысындағы «тәтті түбір» егіс алқабы 10,8 мың гектарды құрамақ.
Институт бұл салада да зерттеу жұмыстарын жүргізіп, 15 будан шығарды, оның 8-і мемлекеттік сорт сынау нәтижесінде өндіріске ұсынылды.
Осы орайда айта кеткен жөн, негізі қызылша өніміне будандың қосар үлесі 30 пайыз ғана, қалғаны агротехникалық іс-шаралар мен өсіру орны және тағы да басқа факторларға байланысты. Сондықтан алдарыңызға шаруашылықтың кішілі немесе үлкендігіне қарай ауыспалы егіс жүйесін ұсынып отырмыз. Себебі қызылшаны бір егісте қайталап өсіруге ғалымдар ұсынбайды, бәріңізге белгілі тамыр шірігі ауруы қатты дамып кетеді.
Биылғы жылы Жетісу облысындағы шаруашылықта Флоримен Депре, КВС, Сингента және басқа да шетелдік тұқымдармен қатар қызылшаның Шекер буданы 2 гектар жерге егілді. Мұнда бағасы бойынша үлкен айырмашылықты атап өтуге болады: дражерленген бір себу бірлігі (1 посевная единица) шетелдік тұқым 150 мыңнан басталып, бүкіл химикаттарымен қоса алынған кезде 350 мыңға дейін, ал біздің отандық тұқым 20 мың теңге.
Осы көрмелік алқапта жаз айында қант қызылшасы бойынша республикалық деңгейде жиын өтуі жоспарлануда. Нәтижесі бойынша қазіргі таңда еш айырмашылық байқалмады, шығымы бірдей, өнім мен сапалық көрсеткіштері алынғанда, сонымен қатар экономиалық тиімділігін анықтағанда тағы бір қорытынды жасайтын боламыз.
Көрмелік алқапты ұйымдастыру
Ғылым жетістіктерін өндіріске жеткізудің жылдам жолы – ол нақты шаруашылық базасында көрмелік алқап ұйымдастыру, себебі фермерлер институт алқабына қарағанда шаруашылықтың өндірісінде өсіп тұрған сортты көргенде сенімі арта түседі.
Институттың оңтүстік өңірлерде 1000 гектардан астам көрме алаңдары болды, нақты осы облыста біздің өзіміздің Жамбыл филиалымыздан басқа «Сыпатай Батыр» және «Қайнар Агро» шаруашылықтарында 87 гектарда, яғни суармалы және тәлімі аймақ жағдайында орналастырылды. 019 бағдарлама аясында жүргізілген жұмыстар бойынша бұл шаруашылықтар өздеріне қажетті деген сорттарды өз жағдайында таңдап алды және бүгінде тұқым шаруашылығын дамыту үстінде.
Өкініштісі, былтырғы жылы Жамбыл облысында 8 элиталы шаруашылық, оның 5-еуі біздің институт өсіретін егіс дақылдармен айналысатын болса, биылғы таңда 5-элиталы шаруашылықтың тек дәнді дақылдар бойынша бір ғана «Сыпатай Батыр» шаруашылығы элиталық тұқым өсіруші мәртебесіне ие, қалғандары жеміс ағаштары, көкөніс дақылдары. Жалғыз шаруашылық қаншалықты деңгейде тұқым өсіруші шаруашылықтардыды тұқыммен қамтамасыз ете алатындығы белгісіз, яғни тұқым шаруашылығы үлгісі бұзылатын сияқты.
Ғылым – Білім тарату – Өндіріс
Бұл слайдта жоғарыда аталған Сыпатай Батыр және Қайнар Агро шаруашылықтарында облыстық 019 бағдарлама аясында институт ғалымдары атқарған іс-шараларды көрсетіп отырмын. «Ғылым – білім тарату – өндіріс» процесі ұштасқан, кешенді жұмыс атқарды. Ғалымдар егістік алқапты таңдау жұмысынан бастап, агротехникалық іс-шараларға қатысып, кеңестерін беріп, оқыту жұмыстарына дейін ұйымдастырды.
Жоба аясында семинар-кеңес өткізіп, фермерлермен пікір алмасу, талқылау болды. Ғалымдар тарапынан дәнді дақылдар бойынша ұсыныс кітапшалары әзірленіп, таратылды.
Қорыта айтқанда, 019 жобасының ғылым жетістіктерін өндіріске енгізудегі рөлі жоғары, сондықтан бұл жұмысты жандандыру қажет.
Жоспарлы жұмыстар
Жамбыл облысының агроөнеркәсіп кешенін тұрақты дамытуда әлі де бірлескен жұмыстар атқару қажетпіз. Фермерлерге кеңес беру, оқыту, өндіріс жағдайында көрсету іс-шараларын дамыту керек.
Сондықтан алдағы уақытта:
дақылдардың жаңа сорттары, оларды өсіру ерекшеліктері бойынша суармалы және тәлімі көрме алқаптарда практикалық тәжірибе беру;
өңірлік фермерлерге өсімдік шаруашылығын әртараптандыру қажеттігі туралы түсініктеме беру, нарықта сұранысқа ие, суды аз талап ететін құрғақшылыққа төзімді дақылдарды, олардың сорттарын өсіру жөнінде ұсыныстар беру, себебі шаруашылықтар дәстүрлі дақылдарды өсірумен ғана шектелген;
элиталық тұқым өсіруші шаруашылықтарға егістіктің сұрыптық таза сақтау қажеттігін, апробация жүргізу жұмыстары бойынша ғылыми-әдістемелік көмек көрсету;
бұл үшін дақылдар бойынша апробаторларды дайындау қажет, оларға теориялық оқу сабақтарын ұйымдастырып, өндірістік жағдайда орындалуы туралы практикалық тұрғыда көрсету керек.
— Баяндама барысында айтылған іс-шараларды облыспен, өңірдегі шаруашылықтармен бірге орындау арқылы ауыл шаруашылығын тұрақты дамытуға болады — деді Қазақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының Басқарма Төрағасы Шолпан Оразовна Бастаубаева.
В Туркестанский области с помощью беспилотников обрабатывают сельхозземли от марокканской саранчи. Об этом сообщает пресс-служба правительства. Уже обработано 252 тысячи гектаров, из них беспилотниками — 1,4 тысячи гектаров. За час с помощью дрона можно обработать 18 гектаров.
Отмечается, что механизм апробируется в Туркестанской области в виде пилотного проекта. Перейти централизованно на единый закуп услуг по борьбе с саранчой по всей стране планируется в следующем году.
275 млрд тенге льготных кредитов будут выделены на 89 агропроектов. Об этом сообщает пресс-служба министерства сельского хозяйства.
Согласно информации, на первом этапе оценивались деловая репутация владельцев компаний, их опыт в реализации подобных проектов, отраслевая специфика, обеспеченность регионов конкретными видами продукции. Пул проектов для льготного финансирования по линии Аграрной кредитной корпорации и Банка развития Казахстана будет сформирован с учетом вошедших в портфель БВУ. Механизмы финансирования отрабатываются. В числе потенциальных – еще 49 проектов на 88 млрд тенге.
Фото из открытых источников
«В конце прошлого года МСХ предложило сформировать портфель из 500 проектов, которые потенциально могут получить финансирование в рамках сотрудничества с Halyk Bank и финансовыми институтами АПК холдинга Байтерек. Эти проекты в основном ориентированы на приоритетные направления развития АПК: строительство молочно-товарных ферм, овощехранилищ, развитие животноводства, проекты по орошению, переработке зерновых, мяса, плодов и овощей.
С учетом применения инструментов господдержки в виде субсидирования ставок вознаграждения, конечная ставка для заемщика – субъекта АПК – составит не более 6% годовых. Одно из основных условий – непрерывное финансирование проектов, отвечающих требованиям государственной политики развития сельского хозяйства» — говорится в пресс-релизе министерства сельского хозяйства.
Свежие комментарии