ҚазЕжӨШҒЗИ-дегі жаңа тұқымдық желі: ғылым егінге қайта оралды
10 желтоқсанда Қазақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтында (ҚазЕжӨШҒЗИ) еліміздің агроөнеркәсіптік кешені үшін маңызы зор оқиға өтті. Институтта жүгері будандары мен құмай дақылдарының жоғары сапалы тұқымдарын өндіруге арналған жаңа өндірістік желі іске қосылды.
Ашылу салтанатына және жұмыс кеңесіне Ұлттық аграрлық ғылыми-білім беру орталығың басшылығы, Ғылым қоры, Алматы және Жетісу облыстарының ауыл шаруашылығы басқармаларының өкілдері, фермерлер, ғалымдар, басқарушы компаниялар, сондай-ақ отандық және шетелдік серіктестер қатысты. Бұл жиын аграрлық ғылым мен өндірістің өзара байланысын айқын көрсеткен маңызды алаңға айналды.
Жаңа желі Чехия мен Қытайда өндірілген заманауи құрал-жабдықтармен жабдықталған. Ол тұқымды кептіру, бастыру, калибрлеу және қаптау сияқты барлық технологиялық процестерді сапалы орындауға мүмкіндік береді. Өндірістік қуаты — сағатына 3 тоннаға дейін.
ҚазЕжӨШҒЗИ басқарма төрағасы Шолпан Бастаубаева бұл күнді институт пен ұжым үшін үлкен мереке деп атады.
«Кеңес дәуірінде елімізде жүгері алқабы 2,5 миллион гектарға жеткен. Кейін бұл көлем айтарлықтай қысқарды. Бүгінде біздің институт жүгері будандарының оригинаторы ретінде отандық тұқым шаруашылығын қайта жандандыруды мақсат етіп отыр», — деді ол.
Оның айтуынша, іске қосылған цех — болашақтағы ауқымды жоспарлардың бастамасы ғана. 2026 жылдан бастап институтта жүгерінің ата-аналық формаларын өңдейтін ірі зауыт салу көзделіп отыр.
ҰАҒБО басқарма төрағасының орынбасары Максим Сутула аграрлық ғылымның нақты нәтижесіне тоқталды.
«Бүгін біз есеп емес, нақты жұмыс істеп тұрған өндірісті көріп отырмыз. Бұл — елдің азық-түлік қауіпсіздігі жолындағы маңызды қадам», — деді ол.
Жоба оңтүстік Қазақстанның бес өңірін қамтып, жүгері мен құрғақшылыққа төзімді құмай дақылдарын кеңінен енгізуге бағытталған. Бұл өз кезегінде мал азығы базасын нығайтуға және ауыл шаруашылығын тұрақты дамытуға мүмкіндік береді.
Ғылым қорының өкілі Алия Тажиева жобаның маңыздылығын ерекше атап өтті.
«Бұл заманауи технологиялық кешен өнім сапасын арттырып, агроөнеркәсіптік кешенді отандық тұқыммен қамтамасыз етеді. Біз институт ұжымына табысты жұмыс тілейміз», — деді ол.
Жоба — ғылым мен өндірістің, мемлекеттік қолдау мен фермерлік тәжірибенің тоғысқан тұсы. Жаңа тұқымдық желінің іске қосылуы Қазақстанда аграрлық ғылымның қайтадан егіс алқабына бет бұрғанын айқын көрсетті.
Новая семенная линия в КазНИИЗиР: наука возвращается в поле
10 декабря в Казахском научно-исследовательском институте земледелия и растениеводства (КазНИИЗиР) состоялось событие, которое можно без преувеличения назвать важной вехой для отечественного агропромышленного комплекса. В институте запущена новая производственная линия по сушке, сортировке и подготовке семян кукурузы и сорговых культур, реализованная в рамках проекта «Производство высококачественных семян гибридов кукурузы и сортов сорговых культур».
На торжественную церемонию и последующее рабочее обсуждение были приглашены руководство НАНОЦ, Фонда науки, представители управлений сельского хозяйства Алматинской и Жетысуской областей, фермерских хозяйств, ученые, а также представители бизнеса и зарубежных партнеров. В зале собрались те, кто непосредственно работает с землей и понимает, что за каждым урожаем стоят наука, технологии и годы селекционной работы.
Новая семенная линия оснащена современным оборудованием из Чехии и Китая и позволяет выполнять полный технологический цикл — от сушки и обмолота до калибровки и упаковки семян. Производительность линии достигает 3 тонн в час и может быть увеличена в зависимости от потребностей рынка. Это не экспериментальный проект и не демонстрационный образец, а действующее производство, рассчитанное на практическое применение.
Выступая перед участниками мероприятия, председатель правления КазНИИЗиР Шолпан Бастаубаева подчеркнула, что запуск линии стал важным символическим и практическим шагом для института.
«Для нас это действительно большой праздник. В советское время в стране засевалось до 2,5 млн гектаров кукурузы, но в период перестройки и распада СССР эти площади резко сократились. Сегодня наш институт является оригинатором гибридов кукурузы, и наша задача — возродить отечественное семеноводство, восстановить производственные мощности и вернуть аграрной науке ее ключевую роль», — отметила она.
По ее словам, открывшийся цех — лишь начало большого пути. Уже с 2026 года институт совместно с зарубежными партнерами планирует приступить к строительству крупного завода по обработке родительских форм кукурузы. Это позволит не только увеличить объемы производства, но и существенно повысить уровень независимости страны от импортного семенного материала.
Заместитель председателя правления НАНОЦ Максим Сутула в своем выступлении акцентировал внимание на практической отдаче аграрной науки.
«Сегодня мы видим результат не на бумаге, а в виде действующей линии. НАНОЦ сегодня — это сердце аграрной науки, и наша основная ответственность заключается в обеспечении продовольственной безопасности страны. В комплексном плане развития селекции и семеноводства на 2024–2028 годы зафиксированы конкретные цели: увеличить долю элитных отечественных семян приоритетных культур с 7,5 % до 14 %, а долю посевных площадей отечественной селекции — с 51 % до 78 %», — сказал он.
Максим Сутула подчеркнул, что эти показатели отвечают на ключевой вопрос: какими семенами будет засеяна казахстанская земля — отечественными или зарубежными. За последние три года НАНОЦ реализовал 45 проектов по коммерциализации научных разработок, и запущенная линия в КазНИИЗиР стала очередным шагом в этом направлении.
Проект имеет стратегическое значение и для регионального развития. Он охватывает пять южных регионов страны и ориентирован на внедрение засухо- и солеустойчивых культур — кукурузы, сорго, суданской травы и могара. Эти культуры играют ключевую роль в формировании кормовой базы и устойчивом развитии животноводства, особенно в условиях изменения климата.
Представитель Фонда науки Алия Тажиева отметила, что поддержка подобных проектов является одной из приоритетных задач фонда.
«Этот современный технологический комплекс позволит повысить качество продукции, нарастить производственные мощности и обеспечить агропромышленный комплекс страны отечественными семенами. Мы искренне гордимся тем, что данный проект реализован и желаем коллективу института дальнейшего развития», — сказала она.
Исполнительный директор ТОО «Торговый дом Диқан» Ерканат Рыспаев, чья компания выступила исполнителем проекта, подчеркнул значимость сотрудничества науки и бизнеса.
«Более 15 лет мы реализуем подобные проекты и уже четыре года сотрудничаем с КазНИИЗиР. Для нас важно вносить свой вклад в развитие отечественной науки и сельского хозяйства», — отметил он.
О работе линии и ее технологических возможностях участникам подробно рассказала руководитель проекта, главный научный сотрудник лаборатории кукурузы и сорго Айман Омарова. Она подчеркнула, что для всего института данный проект имеет особое значение, поскольку позволяет замкнуть цепочку от научных разработок до практического внедрения в хозяйствах.
Запуск новой семенной линии стал не просто очередным инфраструктурным проектом. Он продемонстрировал возврат аграрной науки к своей основной миссии — работать на землю, на фермера и на продовольственную безопасность страны.
@agro__press @nasec.kz
ҚазЕжӨШҒЗИ ғалымдары селекционерлердің V Халықаралық конгресіне қатысты
2025 жылғы 1–5 желтоқсан аралығында Қазашақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының қызметкерлері Басқарма төрайымы, профессор Шолпан Бастаубаеваның жетекшілігімен селекционерлердің V Халықаралық конгресіне (V International Plant Breeding Congress) қатысты.
Конгреске әлемнің 22 елінен келген ғалымдар қатысып, жаһандық климаттың өзгеруі, селекциялық зерттеулердің заманауи бағыттары, молекулалық биология әдістері, жеделдетілген селекция және жасанды интеллектті қолдану мәселелерін талқылады.
ҚазЕжӨШҒЗИ атынан келесі ғалымдар баяндама жасады:
– биотехнология зертханасының меңгерушісі, б.ғ.к. Р.С. Ержебаева;
– майлы дақылдар зертханасының меңгерушісі, профессор С.В. Дидоренко;
– молекулалық-генетикалық талдау зертханасының меңгерушісі Ш. Мазкират.
Постерлік баяндама жасағандар:
– Басқарма төрайымы, профессор Ш.О. Бастаубаева;
– дәнді дақылдар зертханасының меңгерушісі, а.ш.ғ.к. Б.А. Айнебекова;
– биотехнология зертханасының аға ғылыми қызметкері, а.ш.ғ.к. А.М. Абекова.
Конгресс аясындағы ғылыми бағдарламаның аяқталуында профессор Ш.О. Бастаубаеваға конференцияның естелік сыйы табысталды.
Сонымен қатар, институт мамандары ауыл шаруашылығы дақылдарының генофондын сақтау, селекция және тұқым шаруашылығы бағыттары бойынша халықаралық ынтымақтастықты дамыту жөнінде келіссөздер өткізіп, аграрлық ғылымның стратегиялық бағыттары бойынша бірлескен жобаларды талқылады.
Учёные КазНИИЗиР приняли участие в V Международном конгрессе селекционеров
Сотрудники Казахского научно-исследовательского института земледелия и растениеводства во главе с Председателем Правления, профессором Шолпан Бастаубаевой, приняли участие в V Международном конгрессе селекционеров (V International Plant Breeding Congress), проходившем 1–5 декабря 2025 года.
В мероприятии участвовали учёные из 22 стран мира. На пленарных и секционных заседаниях обсуждались актуальные вопросы глобального изменения климата, современные направления селекционных исследований, применение молекулярной биологии, методов ускоренной селекции и искусственного интеллекта.
От КазНИИЗиР с докладами выступили:
– заведующая лабораторией биотехнологии, к.б.н. Р.С. Ержебаева;
– заведующая лабораторией масличных культур, профессор С.В. Дидоренко;
– заведующий лабораторией молекулярно-генетического анализа Ш. Мазкират.
С постерными докладами участие приняли:
– председатель Правления, профессор Ш.О. Бастаубаева;
– заведующая лабораторией зерновых культур, к.с.-х.н. Б.А. Айнебекова;
– старший научный сотрудник лаборатории биотехнологии, к.с.-х.н. А.М. Абекова.
По завершении научной программы профессор Ш.О. Бастаубаева была награждена памятным подарком конференции.
В ходе конгресса сотрудники института провели переговоры о сотрудничестве в области сохранения генофонда, селекции и семеноводства сельскохозяйственных культур, а также обсудили совместные проекты по стратегическим направлениям развития аграрной науки.
@agro__press @nasec.kz
КазЕжӨШҒЗИ мен Жетісу облысының АШБ ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойды
Бүгінгі іс-шара аясында «КазЕжӨШҒЗИ» ЖШС мен Жетісу облысының ауыл шаруашылығы басқармасы өзара ынтымақтастық туралы маңызды меморандумға қол қойды. Бұл құжат – ғылыми ұйым мен өңірлік атқарушы органның аграрлық саланы дамытуда күш біріктіруге дайын екенінің айқын белгісі.
Меморандумның негізгі мақсаты – жаңа жоғары өнімді дақыл сорттарын өндіріске енгізу, инновациялық агротехнологияларды кеңінен тарату, фермерлерге ғылыми сүйемелдеу көрсету және ауыл шаруашылығын заманауи деңгейге көтеру.
Серіктестік аясында бірлескен демонстрациялық тәжірибелер, оқыту семинарлары өткізіліп, фермерлерге цифрландыру, агротехнология және сорттарды тіркеу мәселелері бойынша қолдау көрсетілетін болады. Сонымен бірге, өңір шаруашылықтарын элиталық тұқымдармен қамтамасыз ету де назарда.
«Бұл меморандум – нақты жобаларды жүзеге асыруға жасалған үлкен қадам. Жамбыл облысының агросекторына жаңа серпін береді деп сенеміз. Бастама табысты болуы үшін бар күшімізді саламыз!» – деді институттың инновациялар жөніндегі орынбасары Серік Абаев.
КазНИИЗиР и управление сельского хозяйства Жетысу области подписали меморандум о сотрудничестве
Сегодня в рамках мероприятия был подписан меморандум о сотрудничестве между ТОО «КазНИИЗиР» и Управлением сельского хозяйства Жетысу области. Документ обозначает готовность научного института и регионального Акимата объединить усилия для развития аграрной отрасли.
Меморандум направлен на внедрение в производство новых высокоурожайных сортов сельскохозяйственных культур, распространение инновационных агротехнологий, научное сопровождение фермеров и повышение эффективности сельхозпроизводства.
Стороны договорились о проведении совместных демонстрационных опытов, обучающих семинаров, консультировании по цифровизации и агротехнологиям, а также о сотрудничестве по вопросам регистрации и сертификации новых сортов. Особое внимание уделенo обеспечению хозяйств региона элитными семенами.
«Этот меморандум серьёзный шаг к реализации крупных проектов и развитию современного земледелия в регионе. Мы приложим максимум усилий для успешной реализации всех инициатив!» – отметил заместитель председателя по инновациям Серик Абаев.
Бизнес және ғылым: Қазақстандағы органикалық ауыл шаруашылығының болашағы
Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы ҚР Ұлттық ғылым академиясы Ресей ғылым академиясымен бірлесіп, 2025 жылғы 27 қарашада «EXPO – Агроөнеркәсіп кешеніндегі озық технологиялар» атты Халықаралық көрмені өткізді. Іс-шара 2025 жылғы 2 сәуірде ресми түрде ашылған Қазақстан–Ресей агроөнеркәсіп кешеніндегі озық технологиялар орталығының қызметі аясында ұйымдастырылды.
Көрме Қазақстан мен Ресейдің аграрлық секторындағы заманауи ғылыми жетістіктерді, инновациялық шешімдер мен практикалық әзірлемелерді таныстырған маңызды алаң болды. Көрменің негізгі мақсаты – ғылым мен бизнестің ықпалдастығын күшейту, озық технологияларды ілгерілету және саладағы өзекті мәселелер бойынша ортақ ұсыныстар әзірлеу.
FAO деректеріне сәйкес, әлемде 800 миллионнан астам адам азық-түлік тапшылығын сезінуде, ал 2050 жылға қарай дүниежүзілік өнім өндірісін кемінде 50%-ға арттыру қажет. Осындай жаһандық жағдайларда көрме агроөнеркәсіп кешенінің тұрақты дамуын қамтамасыз етуге бағытталды. Инновациялар, механизация және цифрландыру ауыл шаруашылығы өндірісінің тиімділігін арттырудың негізгі факторлары ретінде ерекше назарда болды.
Казахстан мен Ресей жаһандық азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуде стратегиялық серіктес әрі маңызды қатысушылар саналады. Екіжақты ынтымақтастықтың күшеюі заманауи, жоғары технологиялы және ғылымға негізделген аграрлық саланы дамытуға ықпал етті.
Көрме аясында пленарлық отырыс пен төрт бағыт бойынша секциялық конференциялар өтті. Қазақстан мен Ресейдің жетекші ғалымдары, сарапшылары және агробизнес өкілдері өз әзірлемелерін ұсынып, тәжірибе алмасып, болашақтағы өзара іс-қимылдың жаңа мүмкіндіктерін талқылады.
Секциялық жұмыстар өсімдік шаруашылығы мен жер өңдеу, оның ішінде геномдық селекция және тұрақты егіншілік; мал шаруашылығы және ветеринария; ауыл шаруашылығы өнімдерін терең өңдеу; су ресурстарын басқару және заманауи су үнемдеу технологияларын қамтыды.
Қазақстан–Ресей озық технологиялар орталығы бірқатар бірлескен ғылыми жобалардың бастамашысы болды. Соның бірі – А.И. Бараев атындағы астық шаруашылығы орталығы базасында ашылған «Kaz Agro Carbon» айна карбон полигоны. Мұнда көміртек балансын бағалау және парниктік газдар шығарындыларын азайту технологиялары бойынша зерттеулер жүргізілуде. Сонымен қатар 1 желтоқсанда Қазақ жеміс-көкөніс шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты базасында Мичурин бағының ресми ашылуы жоспарлануда. Баққа 600-ден астам ресейлік перспективалы жеміс дақылдарының сорттары отырғызылып, елдің жеміс шаруашылығындағы генетикалық әртүрлілік пен тұрақтылықты арттыруға ықпал етеді.
Көрменің мақсатты аудиториясы ауыл шаруашылығы өндірушілерін, мемлекеттік органдар мен салалық қауымдастықтарды, ғылыми-білім беру мекемелерін, зерттеу орталықтарын, технологиялық компаниялар мен стартаптарды, инвестициялық қорлар мен қаржы институттарын, сондай-ақ халықаралық ұйымдар мен серіктестерді қамтыды.
Қазақстанның аграрлық саласы климаттың өзгеруі, топырақ деградациясы, су ресурстарының азаюы және экологиялық таза өнімге сұраныстың артуы сияқты жаңа сын-қатерлерге тап болуда. Осындай жағдайда бизнес, ғылым және мемлекеттік институттар органикалық, биологиялық негізделген және экспортқа бағытталған жаңа аграрлық модель қалыптастыру үшін бірігуде.
Жиында Қазақстан Ұлттық ғылым академиясының Президенті Күрішбаев А.К. және «ҚазЕжӨШҒЗИ» ЖШС Басқарма төрағасы Шолпан Бастаубаева агросекторды дамытудың негізгі стратегиялық бағыттарын атап өтіп, селекциялық ғылымды жаңғыртудың, инновациялық технологияларды енгізудің және ғылым мен агробизнес арасындағы байланысты күшейтудің маңыздылығын жеткізді.
Өз сөзінде Күрішбаев А.К. биологиялық және тұрақты егіншілікке көшу – елдің стратегиялық таңдауы екенін атап өтті. Бұл бағыт азық-түлік қауіпсіздігін нығайтуға, климаттық өзгерістерге бейімделуге және қазақстандық өнімді әлемдік нарыққа шығаруға мүмкіндік береді. Ол тефф, тары, полба, тритикале, камут, көпжылдық бидай, сорго, чиа сияқты құрғақшылыққа төзімді құндылығы жоғары дақылдарды кеңінен енгізудің маңызын айтты.
Сондай-ақ биотикалық және абиотикалық стрессорларға төзімді, жоғары өнімді және нутрицевтикалық құндылығы жоғары жаңа сорттарды шығару қажеттігі аталды. Климатқа бейімделген ауыспалы егістер, топырақ құнарлылығын арттыратын биологиялық әдістер және өсімдіктердің биологиялық қорғаныс жүйелері де негізгі басымдықтар қатарында.
Ауыл шаруашылық және дәрілік шикізатты терең өңдеу, функционалды тамақ өнімдері мен экстракттар өндіру әлеуеті кеңінен атап өтілді. Мал шаруашылығында органикалық жемшөп өндірісін дамыту және қымыз, шұбат, құрт, қазы, шұжық сияқты ұлттық өнімдерді халықаралық бренд ретінде қалыптастыру маңызды.
Экспорттық әлеуетті арттыру үшін органикалық өндіріс стандарттарын Қытай және Еуропалық Одақ талаптарына сәйкестендіру қажет.
Өз баяндамасында Шолпан Бастаубаева Қазақстан селекциясының әлемдік деңгейден айтарлықтай артта қалғанын айтты. Ұзақ жылдар бойы қаржыландырудың жеткіліксіздігі, кадр тапшылығы, материалдық-техникалық базаның әлсіздігі және зертханалық жұмыстар мен селекциялық үдерістер арасындағы байланыстың болмауы саланы тежеп отыр.
Ол маркерлік технологияларды, геномды редакциялау әдістерін, цифрлық фенотиптеуді және жеделдетілген селекцияны енгізу қажеттігін ерекше атап өтті. Сонымен қатар селекция, генетика, молекулалық биология, биоинформатика және IT салаларында жоғары білікті мамандар даярлау ауадай қажет. Елдегі жетекші зертханалар мен селекциялық орталықтарды біріктіретін консорциумдар құру – уақыт талабы.
Бастаубаеваның айтуынша, қазіргі әлемдік селекциялық тенденцияларды енгізу Қазақстанға құрғақшылыққа, тұздылыққа және суыққа төзімді, сапасы жоғары сорттарды тез және дәл шығаруға мүмкіндік береді. Бұл органикалық агроөндірістің бәсекеге қабілеттілігін арттырудың берік негізін қалайды.
Іс-шара барысында Айман Омарованың еңбегі жоғары бағаланып, оған екі мәртебелі марапат табысталды. Алғашқысы – әйел ғалымдарды қолдауға алғаш рет тағайындалған Наиля Базанова атындағы сыйлық. Куәлікті ҚР Президентінің жанындағы ҚР Ұлттық ғылым академиясының Басқарма Президенті А. Күрішбаев салтанатты түрде табыс етті.
Екінші марапат – Қазақстан Республикасы Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың 2025 жылғы 21 қазандағы Жарлығы бойынша берілген «Ерен еңбегі үшін» медалі. Айман Омарова осы құрметті марапатпен наградталды.
Ғылым, бизнес және мемлекеттің күш біріктіруі Қазақстанға Орталық Азияда экологиялық таза және органикалық өнім өндіруде көшбасшы болуға мүмкіндік береді.
Бизнес и наука: будущее органического сельского хозяйства Казахстана
Национальная академия наук Республики Казахстан при Президенте РК совместно с Российской академией наук провела 27 ноября 2025 года Международную выставку «EXPO – Передовые технологии в агропромышленном комплексе». Мероприятие прошло в рамках деятельности Казахстанско-Российского центра передовых технологий в агропромышленном комплексе, который был официально открыт 2 апреля 2025 года.
Выставка стала ключевой площадкой для демонстрации современных научных достижений, инновационных разработок и практических решений в аграрном секторе Казахстана и России. Ее основная цель заключалась в укреплении взаимодействия науки и бизнеса, продвижении передовых решений, а также в выработке совместных предложений по актуальным вызовам отрасли.
В условиях глобальных продовольственных вызовов, когда, по оценкам ФАО, более 800 миллионов человек в мире сталкиваются с нехваткой продовольствия, а для обеспечения населения к 2050 году мировое производство продуктов должно увеличиться минимум на 50%, выставка была нацелена на поиск путей устойчивого развития аграрной отрасли. Особое внимание уделялось инновациям, механизации и цифровизации как ключевым факторам повышения эффективности АПК.
Казахстан и Россия выступили стратегическими партнерами и ключевыми участниками решения вопросов глобальной продовольственной безопасности. Укрепление двустороннего сотрудничества в аграрной сфере способствовало формированию современной, высокотехнологичной и научно ориентированной отрасли двух государств.
В рамках выставки состоялось пленарное заседание и работа четырёх секционных конференций. Ведущие ученые, эксперты и представители производственных компаний Казахстана и России представили свои разработки, обменялись опытом и обсудили перспективные направления дальнейшего сотрудничества.
Секционные заседания охватили вопросы растениеводства и земледелия, включая устойчивые практики и геномную селекцию; животноводства и ветеринарии; глубокой переработки сельхозпродукции; а также управления водными ресурсами и современных технологий водосбережения.
Казахстанско-Российский центр передовых технологий уже стал инициатором ряда совместных научно-исследовательских проектов. Среди них – «зеркальный» карбоновый полигон «Kaz Agro Carbon», открытый на базе Центра зернового хозяйства им. А.И. Бараева, где проводятся исследования по оценке углеродного баланса и снижению выбросов парниковых газов в агроэкосистемах. Кроме того, 1 декабря планируется официальное открытие Мичуринского сада на базе Казахского научно-исследовательского института плодоовощеводства, где будут высажены 600 перспективных российских сортов плодовых культур, что позволит укрепить генетическое разнообразие и повысить устойчивость отечественного плодоводства.
Целевой аудиторией мероприятия стали сельхозтоваропроизводители, представители госорганов и отраслевых ассоциаций, научные и образовательные организации, исследовательские центры, технологические компании, стартапы, инвестиционные фонды, финансовые институты и международные партнеры.
Современные вызовы – изменение климата, деградация почв, сокращение водных ресурсов и рост требований к качеству питания – формируют новую повестку развития агропромышленного комплекса. В этих условиях бизнес, наука и государственные институты объединяют усилия для формирования устойчивой, высокотехнологичной и ориентированной на экспорт системы органического сельского хозяйства Казахстана.
На прошедшем мероприятии Президент НАН РК Куришбаев А.К. и Председатель Правления ТОО КазНИИЗиР Шолпан Бастаубаева обозначили стратегические направления развития, подчеркнув необходимость модернизации селекционной науки, внедрения инновационных технологий и укрепления сотрудничества между государством, наукой и агробизнесом.
В своём выступлении Куришбаев А.К. отметил, что переход к биологизированному и устойчивому земледелию является стратегическим выбором страны, который позволит повысить продовольственную безопасность, адаптироваться к климатическим изменениям и вывести отечественную продукцию на новые экспортные рынки. Он подчеркнул важность расширения генетического разнообразия культур, включая такие засухоустойчивые виды, как тефф, просо, полба, тритикале, камут, многолетняя пшеница, сорго, чиа и другие культуры, которые отличаются высокой пищевой ценностью и потенциалом для органического производства.
Одним из ключевых направлений названа селекция новых сортов сельскохозяйственных и лекарственных растений с высокой адаптивностью, устойчивостью к биотическим и абиотическим стрессам и повышенной нутрицевтической ценностью. Разрабатываются также адаптивные биологизированные системы земледелия: климатоориентированные севообороты, биологические методы повышения плодородия почв и современные системы биозащиты растений.
Отдельное внимание уделено инновационной переработке сельскохозяйственного и лекарственного сырья, включая производство функциональных продуктов питания и экстрактов с высокой добавленной стоимостью. В сфере животноводства важным направлением является развитие органического кормопроизводства и популяризация национальных продуктов – кумыса, шубата, курта, казы и шужыка – как потенциальных брендов органики Казахстана.
Также подчеркивается необходимость унификации национальных стандартов органического производства с требованиями ключевых экспортных рынков – Китая и Европейского союза.
В своем докладе Шолпан Бастаубаева отметила, что сравнительный анализ мировой и казахстанской селекции растений показывает значительное отставание Казахстана. Многолетнее недофинансирование, нехватка специалистов, устаревшая материально-техническая база и слабая интеграция лабораторных и селекционных исследований препятствуют прогрессу отрасли.
Она подчеркнула необходимость внедрения высокоэффективных маркерных технологий для отбора в расщепляющихся популяциях, технологий геномного редактирования, цифрового фенотипирования и ускоренной селекции. Кроме того, требуется подготовка высококвалифицированных кадров в области селекции, генетики, молекулярной биологии, биоинформатики и IT. Важным шагом станет создание консорциумов на базе передовых лабораторий и селекционных центров страны.
По словам Бастаубаевой, внедрение современных мировых трендов селекции позволит значительно ускорить создание сортов, устойчивых к засухе, засолению и холоду, а также соответствующих международным стандартам качества. Это создаст фундамент для формирования конкурентоспособного сектора органического агропроизводства.
На мероприятии была отмечена работа Айман Омаровой, которой вручили сразу две значимые награды. Первая – это премия имени Наили Базановой, впервые учреждённая для поощрения женщин-учёных. Куәлік Айман Омаровой торжественно вручил Президент Правления Национальной академии наук при Президенте Республики Казахстан А. Курыжбаев.
Вторая награда – медаль «Ерен еңбегі үшін», которой Айман Омарова была удостоена согласно Указу Президента Республики Казахстан Касым-Жомарта Токаева от 21 октября 2025 года.
Совместные усилия науки, бизнеса и государства открывают Казахстану возможность стать лидером Центральной Азии в производстве экологически чистой и органической продукции, востребованной на мировых рынках.
Халықаралық ғылыми іссапар
КазЕжӨШҒЗ институттың бас ғылыми қызметкері профессор Рсалиев Шынболат Сырашұлы 2025 жылғы 16-20 қараша аралығында Қытайдың Синдао қаласында іссапарда болды. Синдао – Сары теңіздің жағасында орналасқан елдің маңызды ғылыми-экономикалық орталығы. Рсалиев Ш.С. Синдао ауыл шаруашылық университеті ұйымдастырған халықаралық конференцияға қатысып, ғылыми баяндама жасады, бұл шара Шаңқай ынтымақтастық одағының бағдарламасын жүзеге асыруға арналған. Баяндамада 2023–2025 жылдары гранттық жоба аясында ресейлік және өзбекстандық әріптестермен жүргізілген тәжірибелердің нәтижелері ұсынылды.
Конференцияға Мәскеу мемлекеттік университетінің, Санкт-Петербургтегі Бүкілресейлік өсімдік қорғау институтының, Ташкент химиялық технология институтының ғалымдары, сондай-ақ ауыл шаруашылығы дақылдарының генетикасы мен селекциясы бойынша Қытайдың алдыңғы қатарлы зерттеушілері қатысты.
Форум барысында қатысушыларды Синдао қаласындағы ғылыми орталықтармен таныстырды: Smart Biotech Molecular Breeding лабораториясы, Qingdao Modern Seed Industry Innovation Center және басқалар. Сондай-ақ, Қытай-ШОС сауда экономикалық орталығы көрсетілді. Конференция соңында қатысушыларға Синдао ауыл шаруашылық университетінің сертификаты табысталды.
Международная научная командировка
Главный научный сотрудник института профессор Рсалиев Шынболат Сырашович с 16 по 20 ноября 2025 года находился в командировке в Циндао (Китай). Циндао – важный научный и экономический центр страны, расположенный на побережье Желтого моря.
Рсалиев Ш.С. принял участие в международной конференции, организованной Циндаоским сельскохозяйственным университетом в рамках программы Шанхайской организации сотрудничества, и выступил с научным докладом. В докладе были представлены результаты экспериментов, проведенных совместно с российскими и узбекскими коллегами в рамках грантового проекта 2023–2025 годов.
В конференции участвовали ученые из МГУ, Всероссийского института защиты растений (Санкт-Петербург), Ташкентского химико-технологического института, а также ведущие китайские исследователи в области генетики и селекции сельскохозяйственных культур.
В ходе форума участников познакомили с научными центрами Циндао: Лабораторией молекулярной селекции Smart Biotech, Инновационным центром современного семеноводства Циндао и другими. Также был показан Торгово-экономический центр Китай-ШОС. По итогам конференции участникам были вручены сертификаты Циндаоского сельскохозяйственного университета.
2025 жылға арналған есеп
Бюджеттік бағдарлама 267
АШМ ҚР BR-22885857 аясындағы бағдарламалық-мақсатты қаржыландыру
«Қазақстанның азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында майлы және дәнді дақылдардың жоғары өнімді сұрыптары мен будандарын жасау және өндіріске енгізу»
1. 2025 жылғы зерттеулердің мақсаты
Қазақстанның әртүрлі топырақ-климаттық аймақтарына бейімделген майлы және дәнді-дақылдардың жоғары өнімді жаңа сорттары мен будандарын дәстүрлі, биотехнологиялық және физиологиялық әдістерді қолдана отырып жасау.
2. 2025 жылға қойылған негізгі міндеттер
Жаңа бастапқы материалды тарта отырып, майлы және дәнді-дақылдардың жаңа сорттары мен будандарын жасау.
Селекциялық питомниктерде тұрақты линияларды кешенді бағалау (технологиялық, биохимиялық, молекулалық-генетикалық, биотехнологиялық).
Қазақстанның түрлі аймақтары үшін жаңа сорттар мен будандарды өсірудің сорттық технологияларын әзірлеу.
Жоғары сапалы тұқым алу мақсатында бастапқы және элиталық тұқым шаруашылығын ұйымдастыру.
Ғылыми зерттеу нәтижелерін өндіріске енгізу және насихаттау.
3. 2025 жылғы негізгі нәтижелер
Селекциялық жұмыс және генетикалық зерттеулер
Селекциялық питомниктерде 9327 майлы дақыл, 2912 дәнді-дақыл үлгісі зерттелді.
5 майлы, 2 дәнді-дақыл бойынша будандастыру жүргізіліп, жаңа будан тұқымдары алынды.
1107 майлы, 2010 дәнді-дақыл нөмірінің тұқым сапасы бағаланды.
Соя үлгілерінде антиқоректік заттардың (трипсин ингибиторлары, полифенолдар, таниндер, липоксигеназа) мөлшері зерттелді.
Маңызды шаруашылық белгілерімен байланысты гендік аллельдерді анықтау үшін полногеномдық талдау (GWAS) үшін фенотиптік деректер жиналды – құрғақшылыққа төзімділік, бұршақтың жарылуы, фотопериодқа сезімталдық.
Сорттық технологияларды әзірлеу
Қазақстанның үш экологиялық аймағында тәжірибелер салынды:
Батыс Қазақстан – сафлор өсіру технологиясы.
Солтүстік Қазақстан – жаздық рапс, тары, қарақұмық технологиялары.
Оңтүстік-Шығыс Қазақстан – күздік рапс, зығыр, сафлор технологиялары.
Жаңа сорттарды құру және сынаққа беру
Мемлекеттік сортсынауға ұсынылған: күнбағыстың 1 классикалық буданы, жаздық рапстың 1 төмен эрукальды сорты.
Құжаттар ГКСИСК-ке жолданды.
Тұқым шаруашылығы
Өндірілген тұқым көлемі: майлы дақылдар – 1056,2 т,
дәнді-дақылдар – 5,2 т.
Жаңа сорттарды енгізу алаңы 7531,2 га құрады.
Ғылыми және өндірістік қызмет
5 семинар, 8 Дала күні өткізілді.
31 ғылыми мақала жарияланды, 4 буклет және 1 ұсыныс дайындалды.
1 патент алынды, 3 патенттік өтінім берілді.
Жас мамандар даярланды: 1 бакалавр және 1 магистрант.
Отчет за 2025 год
Бюджетная программа 267
В рамках программно-целевого финансирования МСХ РК BR-22885857
«Создание и внедрение в производство высокопродуктивных сортов и гибридов масличных и крупяных культур с целью обеспечения продовольственной безопасности Казахстана»
1. Цель исследований на 2025 год
Создание высокопродуктивных сортов и гибридов масличных и крупяных культур, адаптированных к различным природно-климатическим зонам Казахстана, с использованием традиционных, биотехнологических и физиологических методов селекции.
2. Основные задачи на 2025 год
Создание новых сортов и гибридов масличных и крупяных культур на основе расширенного исходного материала.
Комплексная оценка устойчивых линий (технологическая, биохимическая, молекулярно-генетическая, биотехнологическая) в селекционных питомниках.
Разработка сортовой технологии возделывания новых сортов и гибридов в различных почвенно-климатических зонах Казахстана.
Организация первичного и элитного семеноводства для получения высококачественного семенного материала.
Внедрение результатов исследований и их популяризация среди сельхозтоваропроизводителей.
3. Основные результаты 2025 года
Селекционная работа и генетические исследования
В селекционных питомниках изучено 9327 образцов масличных и 2912 образцов крупяных культур.
Проведена гибридизация по 5 масличным и 2 крупяным культурам; получены новые гибридные семена.
Оценено качество семян 1107 номеров масличных и 2010 номеров крупяных культур.
Выполнено исследование образцов сои на содержание антипитательных веществ (ингибиторы трипсина, полифенолы, танины, липоксигеназа).
Получены фенотипические данные для проведения полногеномного анализа (GWAS) для выявления ассоциаций между генетическими аллелями и хозяйственно ценными признаками — устойчивостью к растрескиванию бобов, засухоустойчивостью, реакцией на фотопериод.
Разработка технологий возделывания
Заложены полевые опыты в трёх экологических зонах Казахстана:
Запад Казахстана – разработка сортовой технологии возделывания сафлора.
Север Казахстана – технологии для ярового рапса, проса, гречихи.
Юго-Восток Казахстана – технологии для озимого рапса, льна, сафлора.
Создание и передача новых сортов
Созданы и подготовлены к государственному сортоиспытанию:
1 классический гибрид подсолнечника, 1 низкоэруковый сорт ярового рапса.
Документы переданы в ГКСИСК.
Семеноводство
Произведены семена:
масличных культур – 1056,2 т, крупяных культур – 5,2 т.
Площадь внедрения новых сортов составила 7531,2 га.
Научная и производственная деятельность
Участие в 5 семинарах и 8 Днях поля.
Опубликовано 31 научная работа, подготовлено 4 буклета и 1 рекомендация.
Получен 1 патент, подано 3 заявки на патент.
Подготовлены молодые кадры: 1 бакалавр и 1 магистрант.
ҚазЕжӨШҒЗИ-да сенбілік өтті: қызметкерлер институт аумағын тазартты
Бүгін ҚазЕжӨШҒЗИ-да кезекті сенбілік өтті. Институттың барлық қызметкерлері белсене қатысып, аумақты ретке келтірді.
Мұндай экологиялық шаралар ұжымда тұрақты түрде өткізіліп, тазалықты сақтау, көркейту және экологиялық мәдениетті қалыптастыруға бағытталған.
Ұжым сенбілікке қатысуды жақсы дәстүрге айналған іс деп атап өтті. Бұл шара қызметкерлерді ортақ құндылықтар – табиғатты қорғау және қоршаған ортаға жауапкершілікпен қарау – төңірегінде біріктіреді.
В КазНИИЗиР прошёл субботник: сотрудники очистили территорию института
Сегодня в Казахском научно-исследовательском институте земледелия и растениеводства (КазНИИЗиР) прошёл очередной субботник. Все сотрудники института активно вышли на уборку и привели в порядок прилегающую территорию.
Подобные экологические акции в КазНИИЗиР проводятся регулярно и направлены на поддержание чистоты, благоустройства и формирование экологической культуры.
Коллектив отметил, что участие в субботнике стало доброй традицией и объединяет сотрудников вокруг общих ценностей – заботы о природе и ответственном отношении к окружающей среде.
ҚазЕжӨШҒЗИ жас ғалымдары Минскідегі халықаралық конференцияда үздік атанды
2025 жылғы 18–20 қараша аралығында ҚазЕжӨШҒЗИ өсімдіктер биотехнологиясы зертханасының жас ғалымдары – ғылыми қызметкер Жұмаліева Г.Т. және кіші ғылыми қызметкер Дженисбаева А.М. – Беларусь ҰҒА Генетика және цитология институтының 60 жылдығына арналған «ХХІ ғасырдың генетикасы мен биотехнологиясы: мәселелер, жетістіктер, перспективалар» атты IV Халықаралық ғылыми конференцияға қатысты. Іс-шара Минск қаласында өтіп, түрлі елдердің жетекші зерттеушілерін біріктірді.
Жас ғалымдар төмендегі тақырыптар бойынша постерлік баяндамалар ұсынды:
«Chickpea (Cicer Arietinum L.) hybridization: enhancing efficiency and refining techniques using morphological and molecular markers»
“Identification of the carriers of genes for resistance to rust and common bunt using molecular markers”
Қорытындысында екі қызметкер де ең үздік постерлік баяндама үшін дипломдармен марапатталды. Бұл олардың ғылыми еңбегінің жоғары бағалануы және өсімдіктер биотехнологиясы саласына қосқан үлестерінің айқын дәлелі болып табылады.
Молодые учёные КазНИИЗиР отметились на международной конференции в Минске
В период с 18 по 20 ноября 2025 года молодые учёные лаборатории биотехнологии растений КазНИИЗиР – научный сотрудник Жумалиева Г.Т. и младший научный сотрудник Дженисбаева А.М. – приняли участие в IV Международной научной конференции «Генетика и биотехнология XXI века: проблемы, достижения, перспективы», посвящённой 60-летию Института генетики и цитологии НАН Беларуси. Мероприятие проходило в городе Минске и собрало ведущих исследователей из разных стран.
От имени лаборатории молодые учёные представили постерные доклады на темы:
«Chickpea (Cicer Arietinum L.) hybridization: enhancing efficiency and refining techniques using morphological and molecular markers»
“Identification of the carriers of genes for resistance to rust and common bunt using molecular markers”
По итогам конкурса оба сотрудника получили дипломы за лучшие постерные доклады, что стало признанием качества их научной работы и вклада в развитие биотехнологии растений.
Свежие комментарии