25.11.2025
2025 жылға арналған есеп
Бюджеттік бағдарлама 267
АШМ ҚР BR-22885857 аясындағы бағдарламалық-мақсатты қаржыландыру
«Қазақстанның азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында майлы және дәнді дақылдардың жоғары өнімді сұрыптары мен будандарын жасау және өндіріске енгізу»
1. 2025 жылғы зерттеулердің мақсаты
Қазақстанның әртүрлі топырақ-климаттық аймақтарына бейімделген майлы және дәнді-дақылдардың жоғары өнімді жаңа сорттары мен будандарын дәстүрлі, биотехнологиялық және физиологиялық әдістерді қолдана отырып жасау.
2. 2025 жылға қойылған негізгі міндеттер
Жаңа бастапқы материалды тарта отырып, майлы және дәнді-дақылдардың жаңа сорттары мен будандарын жасау.
Селекциялық питомниктерде тұрақты линияларды кешенді бағалау (технологиялық, биохимиялық, молекулалық-генетикалық, биотехнологиялық).
Қазақстанның түрлі аймақтары үшін жаңа сорттар мен будандарды өсірудің сорттық технологияларын әзірлеу.
Жоғары сапалы тұқым алу мақсатында бастапқы және элиталық тұқым шаруашылығын ұйымдастыру.
Ғылыми зерттеу нәтижелерін өндіріске енгізу және насихаттау.
3. 2025 жылғы негізгі нәтижелер
Селекциялық жұмыс және генетикалық зерттеулер
Селекциялық питомниктерде 9327 майлы дақыл, 2912 дәнді-дақыл үлгісі зерттелді.
5 майлы, 2 дәнді-дақыл бойынша будандастыру жүргізіліп, жаңа будан тұқымдары алынды.
1107 майлы, 2010 дәнді-дақыл нөмірінің тұқым сапасы бағаланды.
Соя үлгілерінде антиқоректік заттардың (трипсин ингибиторлары, полифенолдар, таниндер, липоксигеназа) мөлшері зерттелді.
Маңызды шаруашылық белгілерімен байланысты гендік аллельдерді анықтау үшін полногеномдық талдау (GWAS) үшін фенотиптік деректер жиналды – құрғақшылыққа төзімділік, бұршақтың жарылуы, фотопериодқа сезімталдық.
Сорттық технологияларды әзірлеу
Қазақстанның үш экологиялық аймағында тәжірибелер салынды:
Батыс Қазақстан – сафлор өсіру технологиясы.
Солтүстік Қазақстан – жаздық рапс, тары, қарақұмық технологиялары.
Оңтүстік-Шығыс Қазақстан – күздік рапс, зығыр, сафлор технологиялары.
Жаңа сорттарды құру және сынаққа беру
Мемлекеттік сортсынауға ұсынылған: күнбағыстың 1 классикалық буданы, жаздық рапстың 1 төмен эрукальды сорты.
Құжаттар ГКСИСК-ке жолданды.
Тұқым шаруашылығы
Өндірілген тұқым көлемі: майлы дақылдар – 1056,2 т,
дәнді-дақылдар – 5,2 т.
Жаңа сорттарды енгізу алаңы 7531,2 га құрады.
Ғылыми және өндірістік қызмет
5 семинар, 8 Дала күні өткізілді.
31 ғылыми мақала жарияланды, 4 буклет және 1 ұсыныс дайындалды.
1 патент алынды, 3 патенттік өтінім берілді.
Жас мамандар даярланды: 1 бакалавр және 1 магистрант.
Отчет за 2025 год
Бюджетная программа 267
В рамках программно-целевого финансирования МСХ РК BR-22885857
«Создание и внедрение в производство высокопродуктивных сортов и гибридов масличных и крупяных культур с целью обеспечения продовольственной безопасности Казахстана»
1. Цель исследований на 2025 год
Создание высокопродуктивных сортов и гибридов масличных и крупяных культур, адаптированных к различным природно-климатическим зонам Казахстана, с использованием традиционных, биотехнологических и физиологических методов селекции.
2. Основные задачи на 2025 год
Создание новых сортов и гибридов масличных и крупяных культур на основе расширенного исходного материала.
Комплексная оценка устойчивых линий (технологическая, биохимическая, молекулярно-генетическая, биотехнологическая) в селекционных питомниках.
Разработка сортовой технологии возделывания новых сортов и гибридов в различных почвенно-климатических зонах Казахстана.
Организация первичного и элитного семеноводства для получения высококачественного семенного материала.
Внедрение результатов исследований и их популяризация среди сельхозтоваропроизводителей.
3. Основные результаты 2025 года
Селекционная работа и генетические исследования
В селекционных питомниках изучено 9327 образцов масличных и 2912 образцов крупяных культур.
Проведена гибридизация по 5 масличным и 2 крупяным культурам; получены новые гибридные семена.
Оценено качество семян 1107 номеров масличных и 2010 номеров крупяных культур.
Выполнено исследование образцов сои на содержание антипитательных веществ (ингибиторы трипсина, полифенолы, танины, липоксигеназа).
Получены фенотипические данные для проведения полногеномного анализа (GWAS) для выявления ассоциаций между генетическими аллелями и хозяйственно ценными признаками — устойчивостью к растрескиванию бобов, засухоустойчивостью, реакцией на фотопериод.
Разработка технологий возделывания
Заложены полевые опыты в трёх экологических зонах Казахстана:
Запад Казахстана – разработка сортовой технологии возделывания сафлора.
Север Казахстана – технологии для ярового рапса, проса, гречихи.
Юго-Восток Казахстана – технологии для озимого рапса, льна, сафлора.
Создание и передача новых сортов
Созданы и подготовлены к государственному сортоиспытанию:
1 классический гибрид подсолнечника, 1 низкоэруковый сорт ярового рапса.
Документы переданы в ГКСИСК.
Семеноводство
Произведены семена:
масличных культур – 1056,2 т, крупяных культур – 5,2 т.
Площадь внедрения новых сортов составила 7531,2 га.
Научная и производственная деятельность
Участие в 5 семинарах и 8 Днях поля.
Опубликовано 31 научная работа, подготовлено 4 буклета и 1 рекомендация.
Получен 1 патент, подано 3 заявки на патент.
Подготовлены молодые кадры: 1 бакалавр и 1 магистрант.
